Cách mång tháng tám bùng lên thì tôi Çang còn nhÕ. Lúc Çó, tôi cÛng nhÜ phÀn Çông dân chúng hæng hái tham gia và ûng h¶ cu¶c cách mång chÓng Pháp.

Quê tôi Çã nhiŠu lÀn Ç°i chû.Sau 1947, Pháp trª låi và xây ÇÒn bót kh¡p nÖi. Ban ngày thì quÓc gia hoåt Ƕng , nhÜng ban Çêm ,ViŒt Minh vŠ treo c© và gi‰t ngÜ©i.Khoäng 1950, ngÜ©i Pháp rút b§t Çòn bót, C¶ng sän làm chû hoàn toàn.

TØng Çoàn b¶ Ƕi thÌnh thoäng ghé qua làng tôi. H† chÌ Çóng låi m¶t bu°i hay m¶t hai ngày rÒi kéo Çi nÖi khác. H† thÜ©ng ª nhà nhºng ngÜ©i giàu trong làng, trong sÓ Çó có nhà tôi(1). Dân chúng , nhÃt là trÈ con rÃt hÒ hªi khi b¶ Ƕi vŠ làng.Các anh b¶ Ƕi rÃt vui vÈ,h† hát rÃt hay,Çôi khi có anh b¶ Ƕi lên ngâm thÖ trong nhºng bu°i sinh hoåt v§i dân làng. Các cô thi‰u nº thÜ©ng quÃn lÃy các anh b¶ Ƕi Ç‹ cÜ©i Çùa, Ç‹ chép bài hát, hay h†c Çàn hát. CÛng có nhºng mÓi tình vøng tr¶m, nhºng ân ái qua ÇÜ©ng,và cÛng có nhºng tình yêu Çi ljn hôn nhân.

HÒi Çó khoäng 1953, m¶t nhóm b¶ Ƕi ljn ª nhà tôi. Lúc tôi chÖi ª trܧc sân,tôi nghe h† lên ti‰ng gay g¡t chÌ trích m¶t anh b¶ Ƕi. Sau tôi thÃy m¶t anh b¶ Ƕi Çi ra,s¡c m¥t buÒn thäm. Anh gºi låi nhà tôi m¶t chi‰c ba lô nhË. Ông n¶i cûa tôi bÕ chi‰c ba lô lên gác.Tôi ch£ng bao gi© mª ra vì tôi nghï r¢ng trong Çó ch£ng có gì cä.

´t lâu gia Çình tôi tØ trung nông bÎ ghép là phú nông, rÒi lên ÇÎa chû.TÃt cä ngÜ©i trong nhà tôi bÎ g†i lên chÃt vÃn vŠ vàng båc, ru¶ng nÜÖng. H† khuyên tôi nên tÓ cáo ông n¶i tôi.N‰u tôi theo l©i h†, së ÇÜ®c h† cho Çi h†c Trung quÓc.Trong khi chúng tôi m‡i ngÜ©i bÎ giam giº m¶t nÖi, b†n chúng vào nhà tìm vàng båc,ghi sÓ lúa,sÓ mâm thau,chÆu ÇÒng, bát chén, quÀn áo. ñêm Çêm,xung quanh nhà tôi ÇŠu có ngÜ©i rình Ç‹ nghe chúng tôi nói gì, và giám sát m†i hành Ƕng cûa chúng tôi. Ngày Çêm, xung quanh nhà tôi ÇŠu có ngÜ©i canh gác vì h† s® chúng tôi phân tán tài sän.Không ai Ç܆c ljn nhà tôi, và chúng tôi tÃt nhiên ch£ng dám ljn nhà ai.

M¶t ngày n†, anh b¶ Ƕi næm xÜa trª låi nhà tôi,xin låi chi‰c ba lô rÒi v¶i vã ra Çi.Sau Çó, tôi ÇÜ®c bi‰t khi anh ra khÕi nhà tôi thì bÎ b¡t vì t¶i liên låc v§i gia Çình ÇÎa chû.Tôi không hi‹u sÓ phÆn anh së ra sao nhÜng tôi nghï dù th‰ nào Çi nºa sÓ phÆn anh ch£ng hÖn gì chúng tôi vì lúc bÃy gi© nhºng cán b¶, b¶ Ƕi ÇÜ®c Çön vÎ cho vŠ thæm nhà ÇŠu là con ÇÎa chû mà Çäng Çã nghiên cÙu kÏ hÒ sÖ nay Çu°i vŠ Ç‹ chÎu t¶i v§i bÓ mË.

Trܧc ngày thôn tôi t° chÙc ÇÃu tÓ, m¶t ÇÎa chû trong khi bÎ giam giº,thØa lúc bu°i trÜa æn cÖm,Çã lÃy thanh mã tÃu cûa tên du kích canh gác Çâm c° t¿ tº, cä làng nhÓn nháo,tôi thØa cÖ vÜ®t tuy‰n. TØ Çó, tôi ra r©i quê hÜÖng, xa r©i bao ngÜ©i thân yêu, ÇÒng th©i cÛng xa luôn hình änh cûa anh b¶ Ƕi và cán b¶ c¶ng sän ª quê tôi.

Tôi tåm trú ª trên ÇÜ©ng Lê Væn DuyŒt,là m¶t trong nhºng con ÇÜ©ng ti‰n quân cûa c¶ng sän trong ngày 30 tháng tÜ 1975. Sáng Çó, tôi ra ban công trông Çoàn quân c¶ng sän ti‰n vào thû Çô.

H† ngÒi trên xe tæng rÃt có khí th‰. H† chÌa súng vào dân chúng b¡t phäi hoan hô h†.M¶t bån tôi,vón là sinh viên tranh Çãu, sau trª thành luÆt sÜ, giáo sÜ Çåi h†c, rÃt có cäm tình v§i c¶ng sän, trong ngày 30 tháng tÜ, d¡t con ra ÇÜ©ng Çón b¶ Ƕi nhÜng khi thÃy h†, anh chán nän t¶t Ƕ, và tØ Çó, anh tham gia m¶t cu¶c ÇÃu tranh chÓng c¶ng sän, phäi ngÒi tù Phan ñæng LÜu vài næm. Chúng tôi thÜ©ng ngÒi chung v§i nhau uÓng cà phê bên b© sông Thanh ña, nhÜng tôi quên hÕi anh tåi sao hình änh ngÜ©i b¶ Ƕi cø HÒ låi làm cho anh ghê tªm ch‰ Ƕ.

Sau 1975, má tôi vào thæm tôi. Sau vài tháng, má tôi trª vŠ quê. Chúng tôi phäi chÀu ch¿c hàng tuÀn m§i mua ÇÜ®c m¶t tÃm vé xe lºa cho má tôi. Ngày má tôi vŠ quê, chúng tôi ra ga Bình TriŒu tiÍn ÇÜa. Trong và ngoài sân ga Çông nghÎt ngÜ©i. PhÀn l§n là b¶ Ƕi.H† kêu nhau Öi §I rÃt to. ñó là m¶t Çi‹m rÃt Ç¥c biŒt chÜa tØng có trܧc nay ª miŠn Nam.M‡i anh b¶ Ƕi ÇŠu mang nhiŠu hàng hóa,nào là xe Çåp, phø tùng xe Çåp, radio, honda,väi, quÀn áo,ÇÒ ÇiŒn. H† còn chª hàng tå gåo,hàng bao bÓ nÒi niêu song chäo,và ÇÒ nh¿a.Khi tàu ljn, h† Ç° xô lên tàu, ngÜ©i này chen lÃn ngÜ©i n† tåo thành m¶t cu¶c h‡n chi‰n. Má tôi sušt bÎ dÅm ch‰t trong khi lên tàu.Tôi phäi bÒng má tôi ÇÄy lên b¢ng cºa s°. Nhìn các anh b¶ Ƕi tä xung hºu Ƕt, tích c¿c làm chû chi‰n trÜ©ng, tôi thÀm nghï ljn nhºng anh b¶ Ƕi næm xÜa hiŠn lành dÍ thÜÖng bi‰t bao ! H† làm công tác dân vÆn rÃt tÓt. ñ‰n nhà ai, h† ÇŠu kính cÄn g†i các bà già b¢ng MË ( MË chi‰n sï ), và xÜng con ng†t ngào.H† gánh nܧc,tܧi rau,b° cûi,làm m†i viŒc trong nhà nhÜ là m¶t ngÜ©i con hi‰u thäo.Nay thì h† không còn là m¶t anh b¶ Ƕi thuÀn túy, mà h† trª thành nhºng con buôn, nhºng tên cܧp, Ç‹ l¶ b¶ m¥t hung hãn,gian ác, bÃt chÃp lÍ nghïa,bÃt chÃp m†i thû Çoån chÌ vì cái l®i cÖm áo !

GÀn nhà tôi ª là nhà m¶t ông chû tiŒm vàng, Çã bÕ nܧc ra Çi trong dêm 30-4. B¶ Ƕi ljn ti‰p quän cæn nhà này.H† ª ÇÜ®c vài tháng thì có lŒnh sang Cao Miên. Ngày ra Çi, h† lÃy m†i thÙ nhÜ là quåt bàn, bàn gh‰, tû, Ãm chén, và tháo m†i thÙ nhÜ là quåt trÀn, cánh cûa, bàn gh‰...và tháo ngay cä dÒng hÒ ÇiŒn,ÇÒng hÒ nܧc mang theo.Hôm sau,toán b¶ Ƕi khác ljn ª. Tôi không hi‹u toán này së xº trí ra sao v§i cæn nhà này bªi vì tôi không dám dòm ngó nÖi h† ª, và không bi‰t hÕi ai nhºng viŒc xäy ra ª hÒi sau tÃn kÎch.

Tôi thÀm nghï ngôi nhà này Çã trª thành tråi quân, là cûa chung cûa quân Ƕi nhân dân,l§p ngÜ©i này Çi , l§p sau së ljn, n‰u l§p trÜóc tháo gª tÃt cä, thì l§p sau æn ª làm sao . Tåi sao h† låi hành Ƕng nhÜ vÆy ? Sau này, các giáo sÜ Çåi h†c tåi m¶t building ª ÇÜ©ng TrÀn HÜng ñåo phäi ra Çi Ç‹ nÖi này låi cho ThÜÖng nghiŒp .Các giáo sÜ vÓn mang ÇÀu óc cÛ, nên khi ra Çi ÇŠu Ç‹ låi y nguyên nhºng gì cûa nhà nܧc cung cÃp. NhÜng chÌ m¶t bu°i sau ngày ti‰p thu cæn lÀu này, m†i thÙ ÇŠu bi‰n mÃt, k‹ cä quåt trÀn, cºa s‡, ÇÒng hÒ ÇiŒn, nܧc !

Tôi quen m¶t ông trung úy b¶ Ƕi ngÜ©i Nam hÒi k‰t, tánh tình b¶c tr¿c, vui vÈ và rÃt nhåy bén ,tinh khôn trong viŒc làm æn. Tôi Çem th¡c m¡c cûa tôi ra hÕi. Ông vui vÈ Çáp :

Trܧc khác, nay khác. HÒi trܧc,ngÜ©i b¶ Ƕi chÌ mang ba lô, nhÜng nay °n ÇÎnh,h† có nhà cºa, có chÙc vø, có v® con cho nên h† cÀn nhiŠu thÙ, nhÜ là cái rÜÖng Ç‹ Ç¿ng quÀn áo, cái xe Çåp, xe g¡n máy Ç‹ di chuy‹n , tiŠn båc Ç‹ tiêu dùng. Nhà nܧc không cung cÃp Çû cho h†, thì h† phäi linh Ƕng,sáng tåo Ç‹ tåo cho mình m¶t Ç©i sÓng vÆt chÃt cao hÖn.

Nghe xong l©i giäi thích cûa ông, tôi røng r©i chân tay. NhÜ vÆy rõ là chû nghïa xã h¶i làm cho con ngÜ©i nghèo kh°, cán b¶ bÀn cùng, cho nên dân chúng muôn Ç©i vÅn Çói rách. Và con ÇÜ©ng thoát thân duy nhÃt cûa cán b¶ là cܧp bóc, tham nhÛng, gian dÓi, lÜ©ng gåt Ç‹ tÒn tåi.

ñ‹ t¿ bào chºa vŠ hành vi xÃu xa cûa mình, ngÜ©i c¶ng sän nói : ‘Cái khó, ló cái khôn ‘ là nhÜ th‰ ÇÃy ! NhÜng c° nhân Çã nói :’ ˆn tr¶m quen tay, ngû ngày quen m¡t ‘ . ñÙa bé ban ÇÀu æn tr¶m

gà,sau së æn tr¶m trâu bò, và Çi xa nÜã có th‹ cܧp cûa gi‰t ngÜ©i. NgÜ©i cán b¶ c¶ng sän ban Çàu æn c¡p tØng kš gåo, tØng kš b¶t ng†t,ÇÜÖng nhiên khi trª thành giám ÇÓc së æn c¡p hàng triŒu,hàng t› mà không bÎ trØng phåt vì m†i ngÜ©ì ÇŠu tham nhÛng nhÜ nhau.N‰u kÈ nào Çó bÎ báo chí phanh phui,bÎ ra tòa, dù ª tù trên giÃy t©,là vì h† làm æn l¶ liÍu quá, cÃp trên không th‹ lÃy tay che m¥t tr©i, cho nên phäi xì ra m¶t hai phÀn træm cûa s¿ th¿c. Ho¥c h† là kÈ bÎ sa thäi, ho¥c là kÈ thù cûa phe Çang lên.

Trong ch‰ Ƕ phong ki‰n và tÜ bän, chÌ có m¶t sÓ ít tham nhÛng, hÓi l¶, nhÜng hÀu h‰t cán b¶ c†ng sän ÇŠu tham ô, nhÛng låm vì Çó là lë sÓng và tÆp quán. Càng nghèo, càng là c¶ng sãn, s¿ tham nhÛng và tàn ác càng månh më và tinh vi.Làm sao Ç°i m§i cho m¶t Çãt nܧc mà ngÜ©i lãnh Çåo hÀu h‰t là già nua, ngu si và tham ô, tàn ác ?

Tôi Çã vŠ thæm quê nhiŠu lÀn. M†i ngÜ©i vô ra c‡ng xe lºa và lên tàu thì bÎ khám xét kÏ càng.NhÜng ª ch‰ Ƕ c¶ng sän, con ki‰n Çi không l†t mà con voi Çi l†t. NgÜ©i dân chÌ ÇÜ®c mang vài kš ga† Çi ÇÜ©ng nhÜng b†n con buôn,phÀn l§n là v® con Çäng viên chª hàng tÃn gåo thì vÅn ÇÜ®c. Tôi Çã tØng thÃy trܧc gi© mª cºa, tØng Çoàn thÜÖng binh chª hàng hoá vào ga m¶t cách dÍ dàng. Và tåi Sàigòn, có nhiŠu xe chª hàng hóa mà ÇÙng trên mui xe áp täi là nhºng anh thÜÖng binh mang súng Çang ª trong tÜ th‰ s¤n sàng. H† vÜ®t qua Çèn ÇÕ nhÜng không m¶t công an nào dám th°i còi ngæn xe låi. Và cÛng trên nhiŠu chuy‰n ra quê hÜÖng miŠn Trung, chúng tôi Çã nghe k‹ nhiŠu lÀn chuyŒn thÜÖng binh chÆn xe lÃy tiŠn dân chúng . Và tåi Sàigon, quân khu 7 Çã lÃy Çãt xây nhà,bán nhà bán Çãt lÃy tiŠn bÕ túi. Tåi Çây ( khu v¿c Tân Sön NhÃt ) Çã trª thành m¶t quÓc gia riêng biŒt,nào chi‰u phim sex, mª quán bia ôm...mà công an cùng ûy ban thành phÓ cÛng ch£ng làm gì ÇÜ®c.

Tåi ViŒt Nam ngày nay có nhiŠu th‰ l¿c nhÜng hai th‰ l¿c månh nhÃt là công an và quân Ƕi. H† là nhºng Mafia Ƕc quyŠn vŠ kinh t‰ trong Çó có Ƕc quyŠn buôn lÆu, k‹ cä buôn lÆu ma tuš.

Làm sao Ç°i m§i v§i m¶t l¿c lÜ®ng tham nhÛng, gian ác to l§n nhÜ th‰ ? ñÃt nܧc ViŒt Nam bao gi© cho h‰t nån này ?

_________

Chú thích

(1) Sau này tôi m§i hi‹u là h† ch£ng thÜÖng gì nhà giàu, h† chÌ muÓn l®i døng tiŒn nghi cûa nhà giàu,ÇÒng th©i mÜ®n tay Pháp gi‰t nhà giàu. M‡i khi Pháp ruÒng bÓ, hay máy bay Pháp thä bom,b¶ Ƕi và du kích thÜ©ng bÓ trí, Çào hÀm trú Än , Ç¥t súng b¡n máy bay, Ç¥t súng phóng pháo và chôn mìn tåi nhà giàu.Lë dï nhiên,khi bÎ phøc kích hay bÎ mìn, ngÜ©i Pháp së b¡n vào nÖi có ViŒt c¶ng, nghïa là b¡n vào nhà giàu !