ÑÔØI THÔM NHÖ NGOÏN ÑOÀI AÅM
Hà THÚC SINH

Cuoái naêm chaøng ñieân ngöôøi. Nhôù ban chieàu ngoài ngoaøi quaùn caø pheâ, chaøng ñaõ noùi öôùc sao ñaàu thaäp nieân naøy mình seõ thoaûi maùi hôn, hieåu theo caùi nghóa töông ñoái, so vôùi thaäp nieân tröôùc. Baïn chaøng ñaõ la leân, "Ô hay sao laïi töông ñoái, chöù boä cuoái thaäp nieân tröôùc oâng khoâng ñang ngoài gôõ lòch trong tuø coäng saûn ñaáy ö?" Chaøng thaáy mình bò keâ moät caùi tuû ñöùng ngay mieäng, nhöng höõu lyù quaù, ñaønh cöôøi. Chaøng laïi nhôù caùch ñaây hai ñeâm, nhaân aên cöôùi con gaùi moät ngöôøi baïn, chaøng ngaãu höùng noùi maáy caâu vôùi baïn, "Ñöøng queân möôøi laêm naêm nöõa oâng seõ baûy möôi, seõ vaøo haïng coå lai hy." Caâu noùi deø ñaâu laøm caû baøn röôïu laëng ñi trong giaây laâu, gioáng caùi chaøy ñaùnh quaù baïo vaøo chieác chuoâng lôùn gaây moät aâm thanh khoâng tao nhaõ, khieán laém ngöôøi baáy laâu töôûng laø ñaõ an cö laïc nghieäp, boãng thaáy mình chöa veà tôùi nhaø, coøn lang thang treân ñöôøng maø trôøi laïi saép toái. Chaøng veà nhôù laïi caâu mình noùi caû ñeâm maát nguû. Xöa nay coù bao giôø chaøng löu taâm ñeán chuyeän tuoåi taùc, ñaâu maø phuï nöõ ñeán theá, nhöng sao caùi tieáng chuoâng voâ tình ñaùnh leân moät laàn trong böõa tieäc cöù vang voïng maõi. Chaøng keùm baïn daêm tuoåi, vaø nhö theá, trôøi ôi, chaøng töôûng töôïng chæ theâm moät thôøi gian ngoùt ngheùt khoaûng töø baûy möôi laêm ñeán nay, moät thôøi gian boùng caâu qua cöûa, chaøng seõ laø moät kî maõ ngaõ ngöïa, seõ khoâng coøn söùc göôïng ñöùng leân, seõ phaûi than laïi caùi caâu cuûa Thaønh Caùt Tö Haõn "Ta giaø roài sao!" AÁy nhöng döôøng nhö vaán ñeà chính khoâng naèm choã ñoù, maø naèm ôû moät choã naøo ñeán hoâm nay chaøng vaãn chöa tìm ra. Chaøng mang maùng moät caûm giaùc baát oån, xoùt xa vaø ñoâi luùc coù maøu tuyeät voïng. Nhöng ngheà baùo vaøo khoaûng thôøi gian naøy khoâng cho caùi taâm hoàn ña caûm cuûa chaøng soáng laâu, soáng maïnh. Côn buoàn nhö côn baõo, gheù ñaùnh te tua moät traän roài boû ñi, keä, maøy muoán ra sao maëc maøy. Noù maëc chaøng, vaø chaøng loàm coàm boø daäy, chaïy maûi mieát vôùi maùy typesetting, vôùi baøn lay-out, vôùi nhöõng cuù ñieän thoaïi, vôùi thôøi söï, vaø vôùi moái lo ngay ngaùy veà moïi vaán ñeà.

Nhöng theá naøo naêm nay chaøng cuõng phaûi ñi xa moät chuyeán, ñi baát cöù ñaâu. Chaøng phaûi ñi, ñi nhö moät cuoäc du xuaân, moät loät boû. Ít nhaát muøa xuaân naøy chaøng phaûi xa nhaø, xa nhöõng caùi hoaù ñôn, xa maùy ñaùnh chöõ, xa tieáng ñieän thoaïi, xa hoäi hoïp, xa coäng ñoàng, xa caùi tieáng chuoâng voâ tình maø thoâ baïo vaø xa caû tieáng thôû daøi cuûa oâng Thaønh Caùt Tö Haõn. Theá naøo cuõng moät phen chaøng boû taát caû laïi, quaêng heát sang beân, thoaûi maùi nhö caäu beù boû baùo neùm caû moät theá giôùi noùng boûng vaøo moät goùc heø, roài ñaïp xe ñi, roài thoåi saùo mieäng. Ngöôøi voõ só gioûi khoâng ñaùnh moät traän ñeå cheát, anh coøn phaûi ñaùnh nhieàu traän; vaø nhö theá, thaáy nguy ñeán nôi anh coù quyeàn quaêng khaên. Cuoäc ñôøi thuoäc veà keû coøn soáng. Chaøng muoán soáng vaø chaøng phaûi ñi xa, khoâng theå naán naù theâm nôi thaønh phoá coù caùi sinh hoaït ñaùng ngaïi naøy. Theá laø trong khoái oùc ña ñoan cuûa chaøng caøng tieán daàn cuoái naêm caøng nhö muoán thu heïp laïi nhieàu vaán ñeà. Muoán nghæ ngôi ñuùng hôn. Chaøng muoán ñöôïc ñi xa moät chuyeán, nhöng khoâng haún gioáng maáy naêm ñaàu môùi qua Myõ, coøn aên trôï caáp xaõ hoäi, coøn ñöôïc nhöõng phöông xa noàng nhieät ñoùn ñeán, noùi, haùt, haøn huyeân nhöõng chuyeän thöông taâm ôû queâ nhaø; chaøng muoán ñöôïc ñeán moät nôi naøo ñoù maø khoâng phaûi ôû nhaø ai nhöng ôû löõ ñieám, ngaøy ngaøy loäi boä ñi xem nhöõng laêng taåm, nhöõng coû caây, nhöõng soâng nöôùc vaø nuùi non. Chaøng seõ tí toaùy laøm moät baøi thô tình ñaàu tieân trong ñôøi göûi veà cho vôï.

Hay laø mình trôû laïi UÙc? Khoâng, khoâng ñöôïc. ÔÛ ñaáy gaùi mình ña tình quaù, maø chaøng thì töï bieát mình ñaõ ñeán luùc phaûi laøm göông toát cho ñaùm con saép tôùi tuoåi ra ñôøi. Meät roài, chaøng khoâng muoán gioáng vaøi anh baïn vaên kia, nhieàu chuyeän quaù chæ caáy theâm toùc baïc treân ñaàu.

Hay mình sang Nhaät, sang Nam Haøn hoaëc Thaùi Lan? Khoâng, sang maáy nöôùc naøy deã bò mang tieáng laém. Tuaàn tröôùc moät baø baïn ñeán chôi ñaõ ñöa cho vôï chaøng xem moät baøi baùo noùi veà Thaùi Lan, coù chaïy aûnh moät loâ caùc chò ñaøn baø giô cao nhöõng bieåu ngöõ "Thailand, not Thigh-land!" Baø ta noùi, "Neø baø, loùng raøy maáy chaû ruû nhau ñi du lòch caùc nöôùc AÙ chaâu döõ ña. Coi caùi tin naøy. Ñôøn baø ôû beån bieåu tình choáng teä ñoan xaõ hoäi döõ laém, noùi laø chaùnh quyeàn ñöa gaùi ra duï du khaùch. Naêm nay oång coù tính ñi chôi ñaâu hoân?"

Hay laø mình sang Trung coäng? Ñoïc baùo moät anh baïn beân Taây, thaáy anh ta töôøng thuaät chi li chuyeán ñi Trung coäng maø baét meâ, duø moät anh baïn khaùc xem taám aûnh chuïp anh chuû baùo naèm ngaû ngheán treân böùc tröôøng thaønh, khoù chòu ñöa ra lôøi pheâ phaùn, "Khinh ñoäc giaû ñeán theá laø cuøng," duø chaøng vaãn thaáy ôû caùi khoe khoang cuûa anh ta vaãn coù caùi gì thi vò. Cöù töôûng töôïng ñöôïc leo leân böùc tröôøng thaønh, traûi tôø baùo naèm vaét chaân chöõ nguõ, chi li nhôù ñeán thôøi hoaøng kim cuûa hoï Taàn, roài laéng nghe döôùi chaân töôøng tieáng reo hoø vang daäy cuûa rôï Hung Noâ, tieáng voù ngöïa, tieáng göôm giaùo, tieáng cuûa tuyù ngoaï sa tröôøng quaân maïc tieáu, coå lai chinh chieán kyû nhaân hoài thì ñaõ laø thuù vò laém. OÂi moät cuoán söû ly kyø traûi döôùi löng ta! OÀ nhöng maø khoâng ñöôïc, chaøng chôït nhôù. Anh baïn kia döôøng nhö sang ñoù vaøo muøa heø, baây giôø cho daãu tieát xuaân nhöng haún thôøi khí mieàn ñoù chaúng toát tí naøo cho caên beänh yeáu phoåi cuûa chaøng. Ñaõ theá, laõo luaät sö B. ñaõ khoâng moät laàn keå chaøng nghe söï truïc traëc cuûa con trai laõo ñaáy sao. Laõo noùi, "Boãng döng moät saùng noù keâu thaèng nhoû nhaø mình leân vaên phoøng giaùm ñoác, baûo ngaøy mai maøy phaûi rôøi khoûi khu naøy, xuoáng khu döôùi. Thaèng con moa saùu naêm kyõ sö, raát chaïy vieäc, töï döng voâ côù bò haï taàng coâng taùc caùu quaù beøn khieáu naïi. Caâu giaûi ñaùp sau ñoù laø, ‘Chuaån möùc an ninh cuûa anh khoâng coøn baûo ñaûm.’ ‘Sao, taïi sao?’ ‘AØ, boá anh thöôøng ñi Trung coäng chôi. Khoâng ai baûo oâng aáy laø giaùn ñieäp, nhöng...’ Theá laø quyùt laøm cam chòu. Toa thaáy caùi cô quan noù coù laùo khoâng cô chöù!" Chaøng chaúng maøng chuyeän cô quan NASA coù laùo hay khoâng, nhöng caâu chuyeän cuûa laõo luaät sö caøng giuùp chaøng theâm lyù do khoâng bao giôø boû tieàn ñi du lòch caùc nöôùc coäng saûn. Chi vaäy? Boä theá giôùi heát caûnh ñeïp roài sao? Boä maùu ngöôøi nôi Thieân An Moân chöa ñuû tanh sao? Chaøng khoâng muoán trong ñôøi coù moät cuoäc ñi chôi thieät thoøi töø caûm giaùc thieät thoøi ñi nhö theá.

Hay laø chaøng laøm moät chuyeán AÂu du? Tieát Xuaân beân ñoù cuõng laïnh, nhöng neàn vaên minh ñaãy ñaø cuûa AÂu chaâu khoâng thieáu maùy söôûi. Chaøng seõ xuoáng vuøng Orlean ñi thaêm moïi ngoõ ngaùch cuûa caùi thaønh phoá coù tieáng laø thaønh phoá cuûa laâu ñaøi naøy. Raát coù theå chaøng laïi trôû ngöôïc leân Paris, chaúng phaûi ñeå chui gaàm caàu laøm moät anh clochard rôûm nhö giaác mô dôû dang cuûa vaøi anh thi só Mít lai Taây, cuõng chaúng ñeå lang thang treân ñaïi loä Champ-EÙliseùe nhieàu phaân choù, maø seõ gheù ñeán phaàn moä cuûa ngöôøi Victor Hugo ñeå thaàm thì vôùi cuï raèng, "Cuï maø coøn soáng, cuï sang chôi nöôùc toâi moät chuyeán thì phaûi bieát, cöù maø vieát ñöôïc pho saùch baèng naêm baèng möôøi Les Miseùrables."

Chaøng seõ khoâng naán naù ôû Phaùp laâu. Bieán coá ñoâng AÂu haù khoâng ñuû laø moät haáp löïc gheâ gôùm ñoái vôùi chaøng sao? Chaøng seõ ñeán Baù Linh, coù theå baèng maùy bay maø cuõng coù theå baèng xe löûa, vaø nhaát ñònh seõ thaêm böùc töôøng ñaõ môû ngoû vaøo moät sôùm xuaân. Chaøng seõ ñoùn moät coâ gaùi ñaàu tieân töø phía ñoâng Ñöùc thoaûi maùi, töôi vui böôùc sang phaàn ñaát taây Ñöùc -- thaønh quaû cuûa mo&aauml;t yù chí ñaáu tranh laâu daøi chaúng cuûa rieâng ai, maø laø cuûa caû coäng ñoàng AÂu chaâu muoán phaù ñi böùc töôøng nhö phaù söï sai laàm cuûa moät Yalta lòch söû, ñaõ dìm caû ñoâng AÂu vaøo vöïc saâu coäng saûn maø ñoâng Baù Linh môùi nhö moät baøn tay vöøa ngoi leân ñöôïc vuøng aùnh saùng -- Chaøng seõ oâm la&aaacute;y coâ gaùi vaø haân hoan noùi, "Claudia, möøng cho em!"

Nöôùc Ñöùc coù thaàn chieán tranh, coù aâm nhaïc, coù trieát hoïc vaø coù neàn vaên minh cô khí nhöng thöïc phaåm xuaát saéc döôøng nhö chæ coù bia vaø xuùc xích. Laøm sao chaøng coù theå ôû laâu moät nôi chæ coù bia vaø xuùc xích, vaû beân Myõ thieáu gioáng gì bia vaø xuùc xích Ñöùc nhaäp caûng. Chaøng muoán ñeán YÙ. Chaøng muoán thaêm caùi neàn kieán truùc cuûa gaïch vaø ngoùi ñoû, muoán nhìn laàn ñaàu vaø laàn cuoái ngoïn thaùp Pisa ngoaøi 700 tuoåi tröôùc khi noù ñoå xuoáng, hoaøn toaøn trôû veà vôùi caùt buïi coù theå tröôùc khi chaám döùt theá kyû naøy. Chaéc laø chaøng cuõng chaúng gheù caùi colosseum nôi thaønh Rome laøm gì. Coøn ñaâu thöù huøng khí thieâng lieâng cuûa nhöõng chaøng giaùc ñaáu, khi maø ñeán côõ Lyù Tieåu Long cuõng töøng nhaûy vaøo ñoù muùa voõ Taøu ñoùng phim ñoä nhaät. Nhöng chaéc chaén laø chaøng seõ gheù thaêm thaùnh ñöôøng Sistine cuûa ñieän Vatican. ÔÛ ñoù ngöôøi ta môùi maát chín naêm ñeå truøng tu nhöõng danh taùc cuûa Michelangelo. Chaøng tin mình coù theå nghe ra ñöôïc tieáng cöôøi ñaéc thaéng cuûa nhaø danh hoaï kieâm ñieâu khaéc gia coù caù tính sung tuùc nhö toùc treân ñaàu naøy. Seõ coù tieáng noùi cuûa oâng ta vang voïng treân nhöõng voøm traàn cao, "Cuoái cuøng, veû ñeïp traàn theá cuûa ta vaãn hieån loä!"

Maø chaøng thì voán yeâu moïi veû ñeïp traàn theá, nhaát laø vaøo caùi khoaûng thôøi gian saép Teát ta ôû San Diego. Luùc aáy trôøi ñaõ giaûm laïnh ñeán maùt nhö mieáng thaïch -- moät caùi maùt co&osllash;n ñuû lyù do cho caùc coâ gaùi Myõ phoùng tuùng nhaát vaãn giöõ ñöôïc veû kín ñaùo caàn thieát so vôùi ba thaùng sau ñoù. Hoa vaøo thôøi gian naøy môùi laø ñaèm thaém. Noù laøm ñeïp loøng nhöõng keû nhö chaøng: Yeâu caùi ñeïp! Thaät ñaáy, vaøo thôøi gian naøy hoa ngöôøi hay hoa laù ñeàu coøn töôi trong nhöõng voû boïc muoân maøu, chöù ñaõ vaøo heø thì chuùng nôû toeùt nhö nhau, vaø vì theá, ñoâi khi chuùng coù laøm hö hao ñi söï töôûng töôïng yù nhò trong taâm hoàn voán nhaïy caûm cuûa chaøng. Trôøi ôi, cöù nghó ñeán veû ñeïp cuûa hoa giöõa muøa xuaân chaøng laïi rôïn caû ngöôøi. Treân ñôøi naøy ai khöôùc töø ñöôïc caùi ñeïp cuûa hoa? Chaøng thì cöù tin raèng keû naøo khoâng öa nhìn ngaém hoa, hoa naøo cuõng theá, ñeàu laø keû ñaõ chaïm vaøo loøng töï aùi gheâ gôùm cuûa Thöôïng Ñeá. Chaøng töï bieát khoâng bao giôø mình laø keû daùm nhaân danh baát cöù ñieàu raên naøo ñeå phaïm vaøo loãi laàm naøy, vaø nhö theá, chaøng yeâu taát caû caùi ñeïp, cho duø ñoù laø moät baàu trôøi xanh ngaét khoâng maây, moät taám tranh eá aåm beân ñöôøng, moät ñoaù hueä ñoàng hay moät coâ gaùi coù khuyeát taät treân thaân theå maø chính töï thaân coâ suoát ñôøi maëc caûm.

Nhöng neáu khoâng neân aên maõi moät moùn ngon ñeå moùn aáy coøn ngon, thì laøm sao chaøng coù theå chieâm ngaém maõi nhöõng caûnh ñeïp nôi ñaây maø caûnh aáy vaãn tieáp tuïc coøn ñeïp? Ñaõ ngoùt ngheùt möôøi xuaân chaøng soáng choán naøy. Naêm nay chaøng döï truø moät chuyeán ñi xa ñeå cöùu chaøng ñang coù trieäu chöùng luùn saâu vaøo caùi caûnh, caùi ngöôøi, caùi vaät ñaõ nhuoám maøu uû eâ. Chaøng muoán ôû moät nôi xa naøo ñoù, nghe thaáy lôøi chuùc Teát ñeïp ñeõ cuûa vôï con qua oáng ñieän thoaïi.

Khi phaùt haønh xong maáy ngaøn soá baùo xuaân chaøng te tua nhö Duran bò Sugar Ray ñaäp ñoøn thuø. Nhöng maõi ñeán luùc aáy chaøng môùi roõ khoâng phaûi moät voõ só caàm baèng mình thua maø ñaõ coù theå thoaûi maùi quaêng khaên. Chaøng veà nhaø uoáng moät lon bia, ngoài coi moät ñoaïn phim "Tom and Jerry." Maáy ñöùa lôùn caän Teát meï cho nghæ hoïc. Ñöùa lau chaân neán, ñöùa chuøi phím döông caàm, ñöùa queùt buïi vaø maïng nheän.

Thoát nhieân chaøng nhôù ñeán Janice, ñeán daùng maùt meû vaø deã thöông cuûa coâ ta. Coâ laø moät nhaø giaùo, laïi coù chaân trong hoäi thô "California Poets in the Schools." Maáy hoâm tröôùc Janice gheù chôi taëng chaøng moät tuyeån taäp thô do coâ thöïc hieän. Tuyeån taäp mang caùi teân hay hay: "World Winds" -- "Gioù Boán Phöông." Caùc taùc giaû ñoùng goùp thô laø nhöõng hoïc sinh ñang theo hoïc taïi caùc tröôøng trung hoïc ñeä nhaát vaø ñeä nhò caáp taïi San Diego. Janice daën chaøng xem kyõ ñeå cho yù kieán, vaø chaøng ñaõ giaät mình, ñaõ suy nghó thaät nhieàu veà baøi thô cuûa moät hoïc sinh Meã di daân teân laø Juan Mendez.

Baøi thô coù töïa "The Skin of a Woman" nhö sau:

Beige is the skin of a beautiful woman
It feels like the life of a rose
It looks like open land
and smells like wet hills.

Baøi thô ngaén maø noùi ñöôïc nhieàu. Chaøng ñaõ ngaån ngô töï hoûi sao moät thieáu nieân möôøi laêm möôøi saùu laïi laøm ñöôïc nhöõng lôøi thô ñeïp, laõng maïn vaø soáng nhö theá. Beân caïnh baøi thô phôi phôùi cuûa caäu beù Meã di daân, ñi töø moät vuøng ñaát coù töï do coù côm aùo ñeán moät vuøng ñaát khaùc nhieàu töï do vaø côm aùo hôn, laø baøi thô cuûa moät thieáu nieân tò naïn Vieät Nam. Caäu naøy vieát gì? Ñaây laø moät ñoaïn trong baøi thô "My House Was in the Countryside" cuûa em Traàn Ñaïo:

... Under my pillow was a new shirt
that I had once worn during New Year’s Festival
I looked at my room again
The tears were falling on my cheek
I laid down and wondered
"What does my future hold?"...

Ñoù coù phaûi laø thô cuûa nhöõng ñöùa treû khoâng coù tuoåi thô? Theá giôùi tröôùc maét em cuõng u aùm y nhö theá giôùi cuûa chaøng. Cuõng chæ coù moät caên nhaø trong dó vaõng, nhöõng böùc tranh nheän baùm, coù caên beáp noàng muøi caù khoâ vaø boà hoùng, coù caùi röông cuûa boá meï chöùa nhöõng ñieàu aån maät. Thô nhö laø chöùng töø buoàn thaûm cuûa keû nhaän laõnh moät gia taøi khoâng nhö yù. Thô chæ ñaày nhöõng chaùn chöôøng, nhöõng daáu hoûi what does my future hold? Thô khoâng coù söï soáng ngon ô, khoâng coù caùi nhìn tôùi töông lai ñaèm thaém nhö it looks like open land; and smells like wet hills.

Baát giaùc chaøng thaáy traàn gian seõ khoâng coøn nôi chaïy troán. Chaøng nghó ñaõ tôùi luùc phaûi laøm cho muøa xuaân ñeïp leân trong trong taâm hoàn luõ con chaøng, taâm hoàn nhöõng Traàn Ñaïo.

Moät ñöùa lôùn baät hoûi:

"Boá khoâng söûa soaïn ñi xa naêm nay sao boá?"

"Khoâng."

"Sao theá boá?"

"Seõ ñi chôi caû nhaø. San Diego thieáu gì caûnh ñeïp."

"Thaät haû boá?"

"Chöù sao. Boá seõ ñem caû nhaø ñi xem nhöõng caûnh ñeïp nhaát nôi vuøng ñaát mình ñaõ soáng nhöõng naêm qua. Boá seõ giaûi ñaùp nhöõng thaéc maéc cuûa caùc con baèng söï hieåu bieát chaân thaønh cuûa boá. Boá seõ noùi veà queâ höông, veà laøng nöôùc, veà nhöõng mieáng ngon, noùi taát caû trong muøa xuaân naøy. Dö tieàn, boá seõ mua cho caùc con moät giaøn maùy ñieän toaùn."

Nhöõng ñöùa lôùn laëng leõ laéng nghe vaø laøm tieáp coâng vieäc cuûa chuùng, nhöng thaèng uùt thì nhaûy caø töng sung söôùng. Chaøng oâm con vaøo loøng maø nöôùc maét boãng daâng leân. Chaøng hoân vaøo coå noù, noùi thaàm vôùi noù nhö noùi vôùi chính mình, "Beù ôi boá môùi baïc nöûa ñaàu, nhöng chaúng bieát boá coù coøn dòp chöõa laïi ñöôïc nhöõng thaát baïi dó vaõng cuûa theá heä boá khoâng. Nhöng treân heát ñaát nöôùc luoân caàn nhöõng töông lai ñeïp cuûa caùc con, maø töông lai khoâng ñeán vôùi nhöõng taâm hoàn ñaày boà hoùng ngaøy qua, chæ ñeán vôùi nhöõng taâm hoàn bieát nhìn hieän taïi thôm nhö nhöõng ngoïn ñoài aåm."

Gioù xuaân thoåi maùt sau heø. Khi khoâng maø chaøng ngaây ngaây. Roài chaøng thiu thiu nguû khi luõ nhoû ñaõ keùo nhau ra chôi ngoaøi vöôøn  coû. Sau giaác nguû ngaén chaøng thaáy nhö söùc löïc hoài phuïc trong töøng gaân maùu. Baát giaùc chaøng vui vui. Chaøng nhôù trong côn thieáp nguû hình nhö coù luùc chaøng ñaõ mô thaáy mình vieát ñöôïc moät taùc phaåm ñeïp.