Tuøy buùt:
Thu saàu, thu cheát...
Leâ Moäng Nguyeân
Ñaøi Vieät Nam Haûi Ngoaïi (Vietnamese
Public Radio: 900 S Washington
St. Suite 302 Falls Church, Virginia 22046, USA),
ñöôïc thaønh laäp töø
hôn 6 naêm qua, phaùt thanh
thöôøng xuyeân 24 giôø moãi
ngaøy, laïi
coøn tieáp vaän caùc ñaøi VOA,
BBC, AÙ Chaâu Töï Do, RFI (Phaùp)...
Ñaøi cung caáp ñaày ñuû
tin töùc veà moïi vaán ñeà
(luaät phaùp, kinh
teá, gia ñình, giaùo duïc vaø
nhaát laø ngheä thuaät), cho thính
giaû,
ñoàng baøo raûi raùc treân
khaép 24 thaønh phoá taïi Hoa Kyø...
Hôn
nöõa Ñaøi ñaõ phaùt
thanh treân satellite, hieän coù theå nghe
ñöôïc
khaép nôi taïi Hoa Kyø, Canada, AÂu
Chaâu vaø Baéc Phi qua veä tinh
Hotbird. Qua internet, moïi ngöôøi
töø moïi nöôùc coù theå
nghe tröïc
tieáp baèng caùch môû web site
cuûa Ñaøi: http://www.radiohaingoai,
roài baám vaøo coät Nghe Ñaøi
Tröïc Tieáp (phía traùi) hay nghe sau
ñoù
taïi coät Chöông Trình Tuaàn
Naøy (phía döôùi) hay coät
Chöông Trình
Tuaàn Roài vaø veà phaàn
Saùng Taùc Môùi, tìm haøng
naøo thuoäc coät
ngaøy Thöù Baûy 10g30 toái
(Giôø EST-USA)... Ñaây laø moät
chöông trình
môùi saùng laäp trong khuoân khoå
Chöông Trình Sinh Hoaït Vaên Hoïc
Ngheä Thuaät, do nhaïc só Nguyeãn
Ñaêng Tuaán ñaëc bieät phuï
traùch.
Sau khi nghe STM 1 (phaùt thanh ngaøy thöù
baûy 25/10/2004), toâi coù
vieát thö cho nhaïc só NÑT chuyeån
ñeán anh lôøi caûm ôn vaø
khen ngôïi
cuûa toâi: Caùch trình baøy
caùc nhaïc só (tröôùc sau),
nhaïc phaåm vaø
ca só cuûa anh raát bình dò,
khaùch quan nhöng ñaày ñuû
roõ raøng. Vôùi
gioïng giôùi thieäu traàm aám
vaø quyeán ruû, anh ñaõ thaønh
coâng
trong ngheà MC ngay töø buoåi
ñaàu! Nhöõng baøi löïa
choïn cuûa nhieàu
taùc giaû khaùc nhau, raát xaùc
ñaùng vì taát caû ñeàu
ñöôïm maøu tình
khuùc laõng maïn ñaày nhung
nhôù maø ngöôøi nghe
ñoâi khi xuùc caûm
ñeán taän cuøng. Caûm ôn anh
raát nhieàu ñaõ cho thính giaû
cuûa Ñaøi
thöôûng thöùc gioïng ca tuyeät
vôøi cuûa Tuyeát Dung qua baøi
Chieàu
Vaøng Naêm Xöa cuûa Leâ Moäng
Nguyeân (Nguyeãn Minh Chaâu ñaøn
ñeäm
syntheùtiseur). Caûm ôn anh ñaõ cho
nghe nhöõng baøi ca quí baùu
cuûa
caùc nhaïc só maø toâi quen
bieát vaø öa thích: Hieáu Anh
(Thuôû Mình
Quen Nhau), Linh Chi (Möa), Trang Thanh Truùc-Phaïm
Ngoïc (Veà Theo
Thaùng Naêm Buoàn), Khanh Phöông
(Ñeå Mình Maõi Yeâu Nhau)
töø moät CD
cuøng teân ra maét naêm 2002:
"Ñeå Mình Maõi Yeâu Nhau",
Hoaøng Kim Chi
(Moät Thôøi Nhôù Nhôù
Thöông Thöông) vaø Toâ Vuõ
(Vaãn Laø Em)... Mong
anh tieáp tuïc trình baøy cho
ñoàng baøo nhöõng Saùng
Taùc Môùi tuyeät
dieäu ñeå ñem laïi (nhö nhaïc
só Leâ Dinh thöôøng noùi
veà gioïng haùt
cuûa nöõ danh ca Huyeàn
Chaâu-Montreùal) haïnh phuùc cho
ñôøi vaø tình
thöông cho ngöôøi...
Trong buoåi Chöông Trình "Saùng
Taùc Môùi 2" ngaøy thöù
baûy
02/10/2004, MC Nguyeãn Ñaêng Tuaán
vôùi gioïng traàm aám (ngoït
ngaøo)
noùi leân nhöõng lôøi haáp
daãn, döôøng nhö muoán
môøi thính giaû ñi
saâu vaøo nhaïc vaø lôøi
cuûa taùc giaû ñaëng khaùm
phaù caùi hoàn vaø
tri thöùc cuûa moãi baøi ca...
Toâi raát öa thích nhöõng
baøi cuûa
Ñoaøn Chuaån (Chieác Laù Cuoái
Cuøng), Hoaøng Vieät Khanh (Meï Gaùnh
Tình Queâ: HVK laø taùc giaû hai CD 8
Ca Khuùc HVK-2003 vaø Tình Khuùc
HVK-2004 ñöôïc giôùi thieäu
treân nhieàu Ñaøi PT haûi
ngoaïi), Phaïm
Anh Duõng (Yeâu Em Vaø Yeâu Em),
Nguyeãn Tieán Duõng trong Phoá
Chieãu
Xanh, khoâng nhöõng laø moät nhaø
soaïn nhaïc danh tieáng maø coøn
laø
moät ca só, moät nhaïc só döông
caàm coù bieät taøi, Vuõ
Höõu Toaøn (Hö
Voâ), Phaïm Quang Tuaán, taùc giaû
baøi Mai ñieâu luyeän nhöng eâm
dòu,
aâu yeám trong ñaøn ñeäm
hoøa aâm Taây Ban Caàm theo tieáng
haùt cuûa
phu nhaân Leä Mai thaùnh thoùt nhö chim
sôn ca, thanh tao nhö nöôùc
suoái, aâm voïng qua Vaïn Lyù
Tröôøng Thaønh... PQT cuõng laø
taùc giaû
CD "Leä Mai haùt nhaïc Phaïm Duy" maø anh
ñaõ trình laøng taïi
Sceaux-Paris ngaøy thöù baûy 03/04/2004
vôùi ban nhaïc SiliconBand,
Nhaät Vuõ (Ñom Ñoùm Vieát
Thö Tình), Nguyeãn Minh Chaâu taùc
giaû Tìm
qua gioïng ca deã thöông cuûa
Quyønh Höông. Toâi raát meâ
tieáng haùt
Quyønh Lan (töông töï Baïch
Yeán), Mezzo soprano qua hai baøi Chieác
Laù Cuoái Cuøng vaø Hö Voâ,
deã tình, deã caûm! Hai Ngoïc...
ñoàng
thanh trong "Yeâu Em Vaø Yeâu Em" cuûa
Phaïm Anh Duõng, ñaõ dieãn taû
moät caùch chaân thaønh taát caû
nhöõng caùi gì maø taùc
giaû goùi
gheùm trong taâm hoàn ñeå taëng
ngöôøi yeâu daáu. Xin khen
ngôïi taát
caû caùc taùc giaû, ca só (nam
vaø nöõ), nhaïc só hoøa aâm
ñaõ coäng
taùc tröïc tieáp hay giaùn tieáp
vôùi nhaïc só phuï traùch
Chöông Trình
STM 2 ñeå laøm cho buoåi phaùt thanh
naøy ñöôïc thaám nhuaàn
höông vò
gia ñình, ñaát nöôùc.
Nhöng Chöông Trình Saùng Taùc
Môùi 3, vôùi chuû ñeà
THU, phaùt thanh
ngaøy thöù baûy 09 thaùng 10-2004
luùc 10g 30 toái (Giôø EST-USA) laø
moät chöông trình hoaøn haûo
nhaát, thô moäng nhaát, buoàn tha
thieát
nhaát vaø thaønh coâng veïn
toaøn... nhaát. Coù leõ toâi
laø ngöôøi öa
thích MUØA THU nhaát (x. PV Leâ Moäng
Nguyeân do Baûo Traâm thöïc hieän
treân Ngheä Thuaät soá 93, Thaùng
12-2001), bôûi vì TMBS (13/11/1949)
cuøng nhöõng baøi tieáp
ñoù: Moät Chieàu Thöông
Nhôù, Chieàu Thu, Möa
Hueá, Ly Höông vaân vaân
ñeàu ñöôïc saùng
taùc trong muøa laù vaøng
rôi, vaø sau naøy baøi haäu cuûa
TMBS (2001) cuõng noùi veà Thu (Chieàu
Vaøng Naêm Xöa), nhöõng baûn
nhaïc phoå thô gaàn ñaây
ñeàu laáy teân:
Thu Treân Soâng Seine (thô Vöông Thu
Thuûy), Giao Muøa (thô Phaïm
Ngoïc), Thu Saàu (thô Löu Hoàng
Phuùc)... Toâi boû nhaø ra ñi
(khoâng
heïn ngaøy veà) trong muøa thu 1950!
Cuõng vì vaäy, Chöông Trình
SAÙNG
TAÙC MÔÙI 3 cuûa Ñaøi
Phaùt Thanh VNHN ñaõ ñem laïi
nhieàu thöông
tieác, nhôù mong, nhaát laø cho
nhöõng keû ra ñi töø daïo thu
aáy,
nay... Kieáp soáng tha phöông, Thaân
phaän löu ñaøy, Gioït leä aâu
saàu, Ngheïn naác töøng
ñeâm... Baøi Muøa Thu Haø Noäi
cuûa Hoaøng Thi
do Baûo Yeán trình baøy sao maø
buoàn naõo, ngaäm nguøi nhö hôi
thôû
cuûa ñoâ thaønh xa xoâi
(ñoù laø nhôø taøi naêng
cuûa nhaïc só, ca só
vaø nhaát laø ngöôøi
giôùi thieäu dieãn ngaâm laø
nhaïc só Nguyeãn
Ñaêng Tuaán thöïc hieän
chöông trình). Xin caûm ôn anh
Tuaán ñaõ cho
vaøo CT-STM 3 baøi thô Em Coù Veà
Laøng Xöa (vieát cuoái thaùng
12-2000) cuûa Leâ Moäng Nguyeân do gioïng
ngaâm taän cuøng thoån thöùc
vaø ai oaùn cuûa ngheä só
Ñoaøn Yeân Linh, maø nghe laïi
toâi khoâng
caàm ñöôïc nöôùc
maét:
Em coù veà laøng Phuù Xuaân xô
xaùc
Caïnh Hueá thaønh sau baõo luït
vöøa qua
Em veà thaêm caùnh ñoàng thu man
maùc,
Laù chöa vaøng caây coái vaãn
nhö xöa...
Nhaø thô nöõ Hoaøng Hoa, moät
ngöôøi baïn nhöõng ngaøy
thô aáu ôû coá
ñoâ, taùc giaû CD "Hoa Vaøng Thi
Taäp" vôùi nhöõng gioïng
dieãn ngaâm:
Hoàng Vaân, Thuùy Vinh, Ñoaøn
Yeân Linh, Baûo Cöôøng, khi nhaän
ñöôïc
baøi thô toâi göûi taëng,
höùng caûm ngay baøi Hoïa Em Coù
Veà (Los
Angeles, ngaøy 14/01/2001) coù 8 caâu
ñaàu raát ñau khoå nhö sau:
Em coù veà sau côn baõo luït
Tröôùc naêm hai ngaøn buoàn
laém anh ôi
Queâ höông mình nay xô xaùc
taû tôi
Caùnh ñoàng ñeïp ngaøy xöa
khoâng coøn nöõa!...
Tuùp leàu tranh thay laù vaøng
röïc rôõ
Gioù thu veà reân xieát giöõa
hö khoâng
Doøng soâng xöa Bình Luïc vaãn
chôø mong
Ñaõ tan vôõ boùng hình ai
thuôû tröôùc...
Baøi Em Giaáu Toâi Vaøo Huyeàn
Thoaïi cuûa Vuõ Thö Nguyeân,
ngöôøi
nhaïc só treû tuoåi, taùc giaû CD
"Thuôû aáy môùi Yeâu Em" 1987,
doài
daøo nhaát treân Maïng
Löôùi, phoå thô Linh Lan, do ca só
Quang Minh
trình baøy, laø moät söï
ñoái ñaùp huyeàn dieäu
giöõa nhaø thô, ngöôøi
nhaïc só vôùi tình yeâu,
vaïn vaät vaø khoâng trung. Nguyeãn
Ñaêng
Tuaán khoâng nhöõng laø nhaïc
só vôùi cung ñaøn maø
coøn laø moät taâm
hoàn thô öôùt aùt qua gioïng
ñoïc (dieãn ngaâm) baøi thô
Vaãn Laø Noãi
Nhôù Ngöôøi cuûa Traàn
Thò Haø Thaân (vôùi tieáng
saùo ñeäm reùo raét,
thieát tha, quaïnh hiu) dieãn taû muøa
thu ñöôïm buoàn qua bieån
soùng... Cuõng nhö qua lôøi
giôùi thieäu vaø gioïng ñoïc
thô Laù Ruïng
cuûa Thuùy Dieãm, hay Maây Muøa Thu
cuûa Ñaëng Theá Kieät, Chia Tay
cuûa Maïc Phöông Ñònh, Thu
Veà Em Coù Hay cuûa Phaïm Só Trung...
Toâi
caàu chuùc NS Nguyeãn Ñaêng
Tuaán saùng taùc nhieàu veà
muøa thu nhö
Möa Thaùng Chín (raát tieác
khoâng coù trong CT Thu): Nguyeãn
Ñaêng
Tuaán (vöøa xuaát baûn CD Caùnh
Chieàu - tình ca NÑT phoå thô
Phaïm
Ngoïc vôùi tieáng haùt Nguyeân
Thao, Thuïy Long, Toâ Haø Quyønh Lan,
Toá Nga, Haïnh Nguyeân, Quang Minh) ôû
ñaây anh cuõng phoå thô Phaïm
Ngoïc (nhaø thô ngaãu töôïng
cuûa phaàn ñoâng caùc nhaïc
só tröøu
töôïng hoaëc tröõ tình):
... Möa thaùng chín daøi côn ñau
naëng haït
Roài ngoït ngaøo vaøo khoaûng
caùch meânh moâng
Toâi vaãn goïi aâm thaàm traêng
quaù khöù
... Toâi trôû laïi con
ñöôøng xöa bôõ
ngôõ
Chieác laù vaøng vöøa ruïng
gioù heo may.
... Maø nhaân dòp, Ngoïc Dung
ñaõ vieát treân Maïng
Löôùi (Trinh Nöõ):
"...Möa Thaùng Chín moät baûn nhaïc
tình yeâu vôùi laù vaøng
vöøa ruïng
nghe noãi nieàm traên trôû
ñaùnh thöùc loøng toâi sau
nhöõng giaác meâ
daøi. Nhaém maét laïi vôùi
tieát taáu giai ñieäu cuûa
Nguyeãn Ñaêng
Tuaán toâi thaáy mình nheï boãng
chôi vôi nhö chieác laù bay trong
möa
thu veà moät phía... khoâng
ngöôøi." Nhaïc THU choïn loïc trong
buoåi
phaùt thanh STM 3 sao maø laõng maïn
quaù, thô moäng quaù, tình yeâu
ngöôøi luoân hoøa hôïp
vôùi tình yeâu ñaát
nöôùc nhö trong Lôøi
Ngöôøi
Xa Xöù cuûa Hoàng Khaéc Kim Mai, do
moät gioïng nam raát traàm aám,
xuùc ñoäng cuûa ngöôøi
coøn ôû laïi queâ nhaø.
Bieát noùi gì ñaây ñeå
dieãn taû noãi taâm tình tha
thieát cuûa chuùng ta ñoái
vôùi ñoàng baøo
quoác noäi? Tình Laø Hö Khoâng
cuûa nhaïc só, ca só BS Phaïm Anh
Duõng,
taùc giaû raát nhieàu CD nhö:
Tình Boãng Khoùi Söông (phoå
thô Phaïm
Ngoïc), Tình Khuùc Hoài Höông
vaø Nhôù Saigon, vaân vaân, laø
moät
ngheä só maø toâi meán chung
taøi naêng vaø tö caùch phong
nhaõ (do
Baûo Yeán ca raát hoaøi nieäm, qua
nhöõng lôøi nheï nhaøng, eâm
ñeïp
vaø trieát lyù: Chieàu thu möa
vaãn rôi... Chieàu thu möa traéng
bay...
Chieàu thu côn gioù lay... Tình laø
hö khoâng...). Moät Chieàu Thaêm Em
cuûa Hieáu Anh (taùc giaû nhieàu CD
nhö : Giai Ñieäu Yeâu Thöông,
Tình
Ca Hoïc Troø, Cho Ngöôøi Tình Xa
Caùch, Lôøi Tình Buoàn, vaân
vaân) do
ca só Quoác Thaùi trình baøy,
laøm toâi nhôù laïi nhöõng
chieàu möa
ñaàu thu toâi ñeán thaêm
ngöôøi em yeâu daáu (môùi
tuoåi daäy thì) truù
nguï ñöôøng Nam Giao, kinh thaønh
Hueá... OÂi bao kyû nieäm ngaøy xöa
laïi hieän veà trong trí oùc,
doàn daäp nhö "Laù vaøng rôi
chöùa
chan... ngoaøi song" (Chieàu Vaøng Naêm
Xöa)! Cuøng theo moät yù nieäm,
ngöôøi nhaïc só trai treû
nhöng ñaõ laãy löøng treân
maïng löôùi laø
Vuõ Höõu Toaøn (phuï traùch
Nhoùm Em Ca Haùt) qua baøi Muøa Thu
Cuûa
Toâi phoå thô Phaïm Ngoïc vôùi
tieáng haùt Coâng Bình, ñaõ
laøm cho
thính giaû ñi saâu vaøo cuoäc
tình laõng maïn cuûa taùc giaû
vôùi
ngöôøi yeâu... Coøn noùi
gì ñeán gioïng ca thanh thoaùt,
myõ mieàu
Mezzo soprano cuûa nöõ danh ca Leä Mai trong
Nhöõng Chieác Laù Muøa Thu
cuûa phu quaân ñaày taøi naêng
nhaïc só Taây Ban Caàm (maø
cuõng laø
moät Giaùo sö Khoa Hoïc) Phaïm Quang
Tuaán... Cuõng nhö nöõ ca só
Toá
Nga trong Giaùng Thu cuûa Nhaät Vuõ maø
toâi ñaõ töøng meán phuïc
qua
baùo Hoàn Queâ cuûa kyù giaû BS
Vöông Huyeàn. Toùm laïi, buoåi
phaùt
thanh cuûa Ñaøi VNHN hoâm moàng 9
thaùng 10-2004 do nhaïc só Nguyeãn
Ñaêng Tuaán phuï traùch laø
moät taùn döông ca muøa thu huyeàn
dieäu,
muøa thu saàu, muøa thu man maùc...
Caùch ñaây ñuùng moät
naêm, toâi nhaän ñöôïc
moät böùc thö cuûa luaät
sö Andreù BUØI töø Marseille
(Phaùp), Muøa Thu 2003: ...Do moät söï
ngaãu nhieân, chuùng toâi ñaõ
coù haân haïnh ñoïc baøi
baùo baøn veà
thaân theá vaø söï nghieäp
cuûa Giaùo sö vaø qua baøi baùo
noùi treân,
chuùng toâi ñaõ tìm laïi
ñöôïc moät soá tình
tieát voïng veà töø moät
thôøi vang boùng neân xin maïo
muoäi ghi vaøi haøng ñeå haàu
chuyeän
cuøng Giaùo sö vaø neáu coù
ñieàu gì sô khoaùng, kính mong
Giaùo sö vui
loøng khoan thöù cho. Tuy nhieân,
tröôùc heát xin maïn pheùp
Giaùo sö
töï giôùi thieäu laø Buøi
Ñaêng Haø maø vì teân
thaùnh laø Andreù neân
teân chính thöùc trôû
thaønh Andreù BUØI. Thuôû nhoû
theo hoïc taïi
Institut de la Providence (Hueá), Lyceùe Blaise Pascal
(Tourane),
Lyceùe Chasseloup Laubat (Saógon) vaø
Lyceùe Yersin (Dalat), say meâ
aâm nhaïc coå ñieån taây
phöông, chôi ñaøn mandoline, banjo,
guitare
vaø piano vaø cuõng trong boái caûnh
ngheä thuaät aáy maø khi coøn thô
aáu, chuùng toâi ñaõ nghe caùc
baäc ñaøn anh haùt nhöõng
tình khuùc
laõng maïn neân thô cuûa moät
thôøi xa xöa nhö Suoái Mô,
Traêng Môø
Beân Suoái, Thieân Thai, Tröông Chi...
Maõi ñeán nay, ngoài nghe laïi
Suoái Mô vaø Traêng Môø
Beân Suoái (do nöõ ca só Thanh Lan
trình baøy)
maø taâm hoàn khoâng khoûi rung
ñoäng baâng khuaâng trong moät noãi
ngaäm nguøi voâ taän, nghe nhö
ñaõ ñaùnh maát ñi moät
caùi gì thaät
thieâng lieâng vaø ñaày thi vò
maø töø nay seõ khoâng bao
giôø tìm laïi
ñöôïc trong nhöõng naêm
thaùng coøn laïi cuûa cuoäc
ñôøi.
Ngoaøi ra, gia ñình chuùng toâi
cuõng quen bieát nhieàu vôùi gia
ñình
Baùc Thaùm vaø anh Luaân, caây
vó caàm danh tieáng cuûa Lyceùe
Khaûi
Ñònh, laø baïn vôùi
anhchuùng toâi. Anh keå laïi cho chuùng
toâi raèng
moãi khi anh Leâ Ñình Luaân
ñaøn vó caàm laø caùc
nöõ sinh cuûa Lyceùe
Ñoàng Khaùnh ñeàu taùn
thöôûng. Thaäm chí coù
ñeâm caùc nöõ sinh ôû
dortoir (trong ñoù coù ngöôøi
chò cuûa chuùng toâi) ñeàu
thöùc daäy vì
tieáng vó caàm reùo raét cuûa
anh Luaân. Thaät quaû laø moät thanh
nieân heát söùc taøi hoa. Theá
nhöng, nhö Nguyeãn Du tieân sinh
ñaõ
daïy "Tinh hoa phaùt tieát ra ngoaøi,
Nghìn thu baïc meänh moät
ñôøi
taøi hoa", anh Luaân ñaõ vónh
vieãn ra ñi ñeå laïi cho chuùng
ta bao
noãi ngaäm nguøi.
Rieâng veà baøi baùo thì
ñaõ ñöôïc vieát nhö
sau: "OÂng Leâ Ñình Luaân
bò cheát khi khaùng chieán choáng
Phaùp". Anh chuùng toâi voán laø
baïn
khaù thaân vôùi anh Luaân
ñaõ taâm söï cuøng chuùng
toâi veà caùi cheát
cuûa anh Luaân. Luùc ñoù chuùng
toâi coøn quaù nhoû, nhöng anh
chuùng
toâi keå laïi raèng khoâng moät ai
hieåu Vieät Minh baûn chaát nhö
theá
naøo. ÔÛ tuoåi ñoâi
möôi, nghe nhöõng danh töø
haøo nhoaùng nhö khaùng
chieán, xaâm laêng, thöïc daân,
thì cöù nhö baày cöøu
cuûa Panurge lao
mình vaøo moät guoàng maùy heát
söùc khuûng khieáp. Laïi theâm
töø ngöõ
Vieät gian treo lô löûng treân khoâng
töïa hoà nhö löôûi
göôm
Damocleøs, rôi xuoáng ñaàu ai
thì dó nhieân ngöôøi aáy
phaûi cheát, vaø
cöù nhö theá, caû moät theá
heä ñaày thieän chí, khaû
naêng vaø lyù
töôûng, ñaõ bò cuoán
vaøo moät guoàng maùy khoâng
loái thoaùt. Ñeán khi
hieåu ñöôïc moïi tình
huoáng thì ñaõ quaù muoän . Anh
Luaân vaø anh
chuùng toâi cuõng khoâng thoaùt
khoûi tình caûnh cay ñaéng naøy.
Cuoái cuøng anh Luaân ruû anh toâi
bôi qua soâng Hoäi An trong ñeâm
toái vì luùc ñoù Vieät Minh
khoâng ñuû nhaân löïc
ñeå canh gaùc nhö
ngaøy nay. Anh toâi traû lôøi
raèng söï ra ñi vaø bôi trong
ñeâm toái
nhö vaäy neáu may maén thì coù
theå thöïc hieän ñöôïc
nhöng ñeán khi
bôi tôùi bôø soâng beân
kia, nôi phe Quoác Gia kieåm soaùt thì
e khoù
toaøn maïng vì trong ñeâm toái
mòt muø maø lính canh (Quoác Gia)
thaáy
coù vaät di ñoäng treân soâng
thì seõ nghó raèng ñoù
laø Vieät Minh bôi
qua soâng ñeå phaù hoaïi vaø
seõ noå suùng ngay. Laøm sao coù
theå cho
hoï bieát raèng mình veà thaønh
ñeå laùnh naïn Vieät Minh? Luaân
cuõng
phaàn naøo ñoàng yù nhö
vaäy vaø ñoâi baïn thaân
ñaõ baøn thaûo khaù
nhieàu veà cuoäc phieâu löu quaù
möùc hieåm nguy naøy. Sau ñoù,
vì
khoâng chòu noåi söï khaéc
nghieät vaø taøn baïo cuûa VM neân
anh Luaân
ñaõ ra ñi vaø ñaõ maát
tích vaø cöù moãi laàn
nhaéc laïi thaûm kòch
naøy, anh chuùng toâi buoàn baõ
voâ cuøng.
Vaäy xin coù ñoâi haøng
ñôn sô ñeå goïi laø
goùp theâm vaøi chi tieát
vaøo söï ra ñi ñaày uaát
ngheïn vaø bi thöông cuûa anh. Thö
baát taän
ngoân song giaáy vaén tình daøi. Xin
caàu chuùc Giaùo sö vaø gia
ñình
doài daøo söùc khoûe vaø
moïi söï nhö yù an khang vaø xin
ñöôïc taïm
döøng buùt nôi ñaây. Kính
thö, Andreù BUØI.
Ñoïc xong thö naêm ngoaùi (Muøa
Thu 2003), toâi baøng hoaøng, caûm
ñoäng, nhöõng kyû nieäm xöa
laïi doàn daäp trôû veà, nhöng
tröôùc heát
toâi phaûi laøm coâng vieäc
ñính chính vì ñoù laø
moät boån phaän
thieâng lieâng ñoái vôùi
nhaïc sö vó caàm Leâ Ñình
Luaân maø hoài aáy
toâi xem nhö thaày, nhö ngöôøi
anh caû cuûa toâi. Vì sao coù
söï loãi
laàm nhö theá ? Nguoàn goác
töø ñaâu? Xem laïi baøi
tieåu söû cuûa Leâ
Moäng Nguyeân trong Veû Vang Daân Vieät,
Tuyeån Taäp IV cuûa Troïng
Minh, California 1998 (do Traàn Quang Haûi söu
taàm veà LMN, töø trang
168 ñeán trang176, trong muïc "Söï
Nghieäp AÂm Nhaïc"), toâi xin trích:
...Sau ñoù, oâng hoïc ñaøn
luïc döông caàm (guitare) vôùi
ngöôøi anh
cuûa chò Toân Nöõ Tö Teà
laø baïn hoïc cuøng lôùp,
ít laâu sau oâng
laïi hoïc ñaøn vó caàm (violon)
vôùi oâng Leâ Ñình Luaân
bò cheát trong
khi tham gia khaùng chieán choáng Phaùp.
Baø meï oâng Luaân ñaõ taëng
cho oâng Leâ Moäng Nguyeân caây
ñaøn cuûa ngöôøi con xaáu
soá. Caây
ñaøn naøy ñaõ
ñöôïc mang theo sang Phaùp vaø
vaãn coøn ñöôïc giöõ
thaät
kyõ nhö moät baùu vaät taïi
nhaø rieâng cuûa nhaïc só Leâ
Moäng Nguyeân
ôû Paris... Töø daïo aáy, NS
Traàn Quang Haûi cho ñaêng tieåu
söû LMN
treân nhieàu baùo chí ôû Hoa
Kyø, Canada, Phaùp, Ñöùc, UÙc
vaân vaân
vôùi söï sai laàm (khoâng
coá yù) veà caùi cheát cuûa
anh Leâ Ñình
Luaân... Baây giôø chuùng ta
bieát roõ (nhôø thö ñính
chính cuûa luaät
sö Andreù BUØI) laø vì muoán
troán traùnh chieán khu Coäng saûn
ñeå
trôû veà tieáp teá Quaân
Löïc VNCH, maø chieán só LÑL
ñaõ hy sinh caû
cuoäc ñôøi mình: caûm
ñoäng vaø oai huøng laém thay!
Sôû dó cho ñeán
baây giôø (moät naêm sau) toâi
môùi vieát nhöõng doøng
ñính chính naøy,
laø vì moät luùc ñoïc heát
thö "Muøa Thu 2003, Marseille", toâi saép
ñaët noù vaøo moät hoà sô
vôùi yù ñònh seõ traû
lôøi töôøng taän, vì
vieäc khaån caáp tröôùc heát
laø phaûi söûa ñoåi ngay
treân caùc baùo
vaø maïng löôùi ñaõ
ñaêng raát nhieàu laàn Tieåu
Söû (ngaén hay daøi)
cuûa Leâ Moäng Nguyeân. Toâi baét
ñaàu söù meänh naøy qua Trang
Nhaø
cuûa Ñaëc Tröng vaø cuõng cho
nhaïc só TQH bieát ñeå anh cho
söûa chöõa
laïi nhö sau vieäc naøy: ...oâng Leâ
Ñình Luaân bò cheát vì
muoán boû
Vieät Minh ñeå trôû veà
Quoác Gia choáng Coäng saûn. Vieäc
ñính chính
xong moät phaàn naøo, toâi muoán
soaïn tìm thö Marseille ñeå traû
lôøi
thaúng cho luaät sö BUØI thì, than
oâi, laù thö bieán ñaâu
maát trong
haøng traêm hoà sô chaát choàng
trong vaên phoøng laøm vieäc cuûa
toâi
vaø treân nhöõng rayons cuûa ba thö
vieän lôùn trong nhaø... Caùch
ñaây
moät tuaàn, ngaãu nhieân tìm
thaáy laù thö naèm laãn loän
trong moät
hoà sô khoâng dính daùng gì
vôùi caùi cheát theâ thaûm
cuûa nhaïc só vó
caàm Leâ Ñình Luaân maát
tích moät muøa thu naêm naøo,
khoâng ai bieát.
Toâi coøn nhôù chieàu hoâm
aáy (trong nhöõng naêm 1945-1947), sau khi
daïo chôi thaønh phoá beân kia
caàu Tröôøng Tieàn, luùc
trôû veà nhaø
ôû Chôï Coáng (laøng Phuù
Xuaân) môùi ñaët chaân vaøo
phoøng khaùch thì
thaáy moät caây ñaøn vó
caàm trang troïng naèm treân moät
baøn troøn
lôùn (nhö trong böùc tranh "Le Luthiste"
cuûa hoaï só Nga quoác
Caravage), meï toâi noùi (gioïng buoàn
baõ, trang nghieâm): Ñoù laø
caây ñaøn maø Baùc gaùi
Leâ Ñình Thaùm muoán taëng con,
vì chæ con laø
ngöôøi xöùng ñaùng
ñöôïc tieáp tuïc ñaøn
treân caây vó caàm cuûa anh
Leâ Ñình Luaân sau khi Baùc
ñöôïc tin anh vónh vieãn ra
ñi... Caûm ôn
Baùc ñaõ nghó ñeán con, con
seõ luyeän taäp vó caàm theo
nhöõng baøi
hoïc maø nhaïc sö Leâ Ñình
Luaân ñaõ daïy baûo, ñoù
laø boån phaän
thieâng thieâng maø con phaûi veïn
toaøn trong nhöõng ngaøy saép
tôùi... ñoái vôùi Baùc
vaø ngöôøi anh quí meán.
Vôùi caây ñaøn vó caàm
naøy, toâi ñieàu khieån Ban
Hôïp Ca thanh thieáu nieân Phaät
töû trong
baøi Moàng Taùm Thaùng Tö
(Möøng Khaùnh Ñaûn) cuûa
Leâ Moäng Nguyeân
saùng taùc theo lôøi yeâu caàu
cuûa Hoøa Thöôïng Minh Chaâu,
ñeå khaùnh
thaønh Chuøa Töø Ñaøm
ôû Hueá trong naêm 1948. Vôùi
caây ñaøn naøy,
toâi laø ngöôøi nhaïc só
ñoäc taáu ñoäc vó caàm bi
ca "HoànTöû Só"
trong dòp leã truy nieäm höông
hoàn moät hoïc sinh (toå chöùc
taïi
vöôøn hoa lôùn cuûa
Tröôøng Trung Hoïc Khaûi
Ñònh) ñaõ boû maïng cho
töï do tö töôûng vaø
töï do phaùt bieåu trong mieàn
Nam-laõnh thoå
Quoác Gia...
