NguyÍn Thiên Thø
 
 

Theo gia phä h† NguyÍn NhÎ khê và ­­­Uc Trai tÆp, NguyÍn Trãi quê ª làng NhÎ Khê, huyŒn ThÜ®ng Phúc,Hà ñông. T° tiên Ç©i trܧc quê ª làng Chi Ngåi, huyŒn PhÜ®ng SÖn,Häi dÜÖng.ñ‰n Ç©i NguyÍn Phi Khanh m§i d©i vŠ NhÎ Khê. Còn h† NguyÍn quš t¶c thì Ç©i Ç©i vÅn ª tåi Gia Miêu,huyŒn TÓng sÖn, Thanh hóa.

Tuy nhiên, tØ trܧc ljn nay, låi có nhiŠu tài liŒu cho r¢ng NguyÍn Trãi gÓc h† NguyÍn Gia Miêu, Thanh Hoá, tÙc là giòng h† cûa các vua chúa nhà NguyÍn .

Chúng tôi nhÆn thÃy ÇŠ tài trên rÃt thú vÎ nên Çã bÕ rÃt nhiŠu næm nghiên cÙu, cho dù tài liŒu thiéu thÓn, nhÜng cÛng có th‹ Çi ljn k‰t luÆn tåm th©i trong khi ch© Ç®i nh»ng khám phá rõ ràng và ÇÀy Çû hÖn.

        Di tÜ®ng NguyÍn Trãi
 

Có nhiŠu tài liŒu, song chúng tôi phân chia thành bÓn loåi,tùy theo các nhân vÆt ÇÜ®c ÇŠ cÆp chính .

a.Tài liŒu liên quan ljn NguyÍn Trãi.

b.Tài liŒu liên quan ljn NguyÍn thÎ ñào, con gái NguyÍn Trãi.

c.Tài liŒu liên quan ljn Anh Võ, con trai út cûa NguyÍn Trãi.

d.Tài liŒu liên quan ljn HÒng Quÿ, con trai cûa NguyÍn Trãi chåy thoát thäm sát tru di.

I.Tài liŒu thÙ nhât : VŠ NguyÍn Trãi

1.TrÀn Ti‰n,m¶t vÎ thÜ®ng thÜ Ç©i Lê Hi‹n tông (1740- 1786 ) vi‰t vŠ NguyÍn Trãi có Çoån : NgÜ©i ta nói triŠu NguyÍn là giòng giÓng cûa ông,không bi‰t có Çúng hay không= (1)

2.Lê ñän,m¶t nho sï th©i Lê måt NguyÍn sÖ,vi‰t vŠ lÎch sº các vua chúa nhà NguyÍn.PhÀn vi‰t vŠ các chúa NguyÍn rÃt ÇÀy Çû,nhÜng phÀn trܧc NguyÍn Kim thì quá sÖ lÜ®c.Ông vi‰t :

TØ NguyÍn B¥c ljn NguyÍn Trãi thì hÖn 400 næm, rÒi ljn NguyÍn Kim. (2)

3.ñ¥ng Tr†ng An, ÇÒng th©i v§i Lê ñän,và cÛng làm m¶t viŒc giÓng Lê ñän, ghi chép lÎch sº các vua chúa nhà NguyÍn. Ông vi‰t :

D¿c quÓc công ( NguyÍn Trãi) giúp Thái t° bình giåc Ngô, và nÓi ÇÜ®c truyŠn thÓng Låc Long nÜÖc ViŒt ta. Chiêu huân công (NguyÍn Kim) giúp Trang tông diŒt Måc và kéo thêm cÖ nghiŒp Lam sÖn lâu dài. (3)

Nhìn chung,nh»ng tài liŒu thu¶c loåi này thì mÖ hÒ,không nêu bàng chÙng cø th‹. HÖn

n»a, tܧc hiŒu cûa NguyÍn Trãi là Quan phøc hÀu (1428),Tán trù bá (1463),T‰ væn hÀu (15)12), không phäi là D¿c quÓc công.

II.Tài liŒu thÙ hai : VŠ NguyÍn ThÎ ñào.

1.NguyÍn Án và Phåm ñình cho r¢ng ngÜ©i con gái cûa NguyÍn Trãi bÎ sung vào Ƕi n» nhåc, sau ÇÜ®c vua Lê Thánh tông sûng ái, lÆp làm TrÜ©ng Låc hoàng hÆu.(4).

2. H¶i chân biên,m¶t tác phÄm hán væn,do chùa Ng†c SÖn,Hà n¶i Ãn hành Ç©i ThiŒu TrÎ,k‹ s¿ tích các thÀn thánh ViŒt Næm,trong Çó có s¿ tích TrÜ©ng Låc nguyên phi,n¶i dung nhÜ sau:Bà Quang Thøc hoàng hÆu nàm mÖ lên thiên Çình,ÇÜ®c thÜ®ng lj ban cho m¶t tiên ÇÒng và m¶t ng†c n» Ç‹ k‰t Çuyên v§i tiên ÇÒng.Sau sinh ra Lê Thanh tông,diŒn måo giÓng nhÜ tiên ÇÒng trong m¶ng. Ng†c n» giáng hå nhà NguyÍn Trãi,thuª nhÕ bÎ câm,næm 17 tu°i lÜu låc giáo phÜ©ng,chuyên nghŠ sênh phách.M¶t hôm giáo phÜ©ng vào cung tÃu nhåc,ngÜ©i con gái câm b‡ng nhiên cât ti‰ng hát véo von.Bà Quang Thøc thÃy nàng giÓng ng†c n» trong giâc m¶ng, bèn dung nåp n¶i cung,sau nay thành hoàng hÆu TrÜ©ng låc. (5)

3.Dã sº ,m¶t tuy‹n tÆp hán væn cûa nŠn báo chí ViŒt Nam thûæ sÖ khæi, có bài vi‰t vŠ Lê Thánh tông, n¶i dung giÓng Tang ThÜÖng NgÅu Løc và H¶i chân biên. Kêt luÆn,tác giä vi‰t :

Bà TrÜ©ng Låc hoàng hÆu là cháu h† cûa T‰ væn hÀu Nguyën Trãi. (6)

­c Trai tâp, quy‹n 5, S¿ Trång, ghi låi gia phä h† Phåm, phÀn phø løc,chép ràng bà Quang thøc hoàng hÆu lên thiên Çình,ÇÜ®c thÜ®ng lj ban cho m¶t tiên ÇÒng,tiên ÇÒng xin cho môt ngÜ©I v®,thÜ®ng lj chÌ m¶t ng†c n» bên phäi. Sau bà Quang thøc sinh vua Lê Thánh tông,diŒn måo giÓng nhÜ tiên Çòng trong m¶ng.Khi NguyÍn Trãi th† hình,con gái NguyÍn Trãi bÎ sung làm tÿ thiêp nhà quan,sau ÇÜ®c tuy‹n vào Ƕi n» nhåc,ngÒi cÀm phách. Vua Lê Thánh tông chÌ nàng ÇÙng dÆy hát.Nàng bÆt ti‰ng då,và cÃt ti‰ng hát du dÜÖng.Bà thái hÆu thÃy nàng giÓng ng†c n» trong giÃc m¶ng,bèn nåp cung. (7)

Trúc Khê tìm ljn gia phä h† NguyÍn,và ÇÜ®c bi‰t ngÜ©i con gái Ãy tên là NguyÍn thÎ ñào,câm tØ thuª nhÕ.Khi gia bi‰n,các phø n» trong nhà bÎ sung làm tÿ thi‰p,nàng còn nhÕ,nên ÇÜ®c m¶t hoån quan ÇÜa vŠ nuôi. Sau viên hoån quan Ƕt nhiên mÃt s§m,nàng lÜu låc giáo phÜ©ng.sau vào cung ca hát,ÇÜ®c vua Lê Thánh tông chi‰u cÓ,phong làm Chiêu nghi trong cung. (8)

Gia phä h† Phåm cÛng nhÜ gia phä h† NguyÍn không hŠ nói NguyÍn thÎ ñào là TrÜ©ng Låc hoàng hÆu.

Nh»ng tài liŒu trên hoàn toàn sai lÀm bªi vì TrÜ©ng Låc hoàng hÆu tên là H¢ng, là con gái thÙ hai cûa thái úyTrinh quÓc công NguyÍn ñÙc Trung ª Gia Miêu,TÓng SÖn,Thanh Hoá ÇÜ®c tuy‹n vào cung Vïnh ninh,sung chÙc Sung Nghi næm 1460, sinh thái tº Tranh næm 1467,sau này là vua Hi‰n tông,và bà ÇÜÖc tôn làm TrÜ©ng Låc hoàng thái hÆu (9)

S¿ sai lÀm này có lë do s¿ lÀm lÅn gi»a ThÎ ñào và ThÎ H¢ng, hai ngÜ©i cùng là nh»ng bà phi cûa Lê Thánh tông, và s¿ trùng h®p gi»a gia phä h† NguyÍn NhÎ Khê và ñåi ViŒt Sº Kš cûa Ngô Sï Liên khi nói ljn giÃc m¶ng cûa bà Quang Thøc thái hÆu.

III.Tài liêu thÙ ba : VŠ ANH V¾

1.NguyÍn Thúc khi gi§i thiŒu NguyÍn H»u Bài là hÆu duŒ cûa NguyÍn Trãi,Çã trình bày m¶t phä hŒ h† NguyÍn. Ông vi‰t :

Theo tôn phä NguyÍn triŠu,thì thÌ t° h† NguyÍn là ông NguyÍn Trãi (1380-1442),NhÎ khê

hÀu,ÇŒ nhÃt công thÀn Ç©i Lê.Ông Trãi sinh ra ông Sùng.Ông Sùng sinh ra ông Nghïa.Ông Nghïa sinh ra ông Doãn (Hoàng quÓc công triŠu Lê).Ông Doãn sinh ra ông NguyÍn ñÙc Trung (Trinh quÓc công triŠu Lê) .Con trai Trinh QuÓc công là NguyÍn H»u Vïnh (H¢ng quÆn công triŠu Lê) .Con gái là bà Ng†c Huyên,làm chánh hÆu triŠu Lê Thánh tông cung Sung Nghi,sinh mÅu vua Lê Hiln tông. Ông Vïnh sinh ra ông NguyÍn H»u ñåc (Tùng DÜÖng hÀu triŠu Lê).Ông ñåc sinh ông DÅn (CÄm Hoa hÀu triŠu Lê).Ông DÅn sinh ra ông NguyÍn TriŠu Væn (TriŠu Væn hÀu triŠu Lê ).Ông Væn sinh ra ông NguyÍn H»u Dæt giúp triŠu NguyÍn, có công Çánh TrÎnh,lÃy ÇÜ®c các tÌnh NghŒ An,Quäng Bình .(10)

2.Dã Lan NguyÍn ñÙc Dø là m¶t ngÜ©i sÜu khäo gia phä.Ông vi‰t vŠ tông tích NguyÍn Trãi nhÜ sau :

Con ngÜ©i v® thÙ là NguyÍn Anh Võ,tܧc Sùng QuÓc công.Võ sinh bÓn trai, chiæ làm bÓn

ngành Giáp,ƒt,Bính,ñinh. Hai ngành Giáp, ƒt ª låi NhÎ Khê. Hai ngành Bính,ñinh thiên ljn Bình

Bình V†ng, huyŒn ThÜ®ng Phúc,phû ThÜ©ng Tín,Hà ñông.

` Chi NguyÍn H»u Nghïa (con Sùng quÓc công ) là m¶t trong bÓn chi cûa cûa NguyÍn Anh Võ.Nghïæ sinh Doãn,triŠu Lê phong tÜÖc Ho¢ng quÆn công.Doãn sinh ñÙc Trung,triŠu Lê phong tܧc Trinh quÓc công.Trung sinh H»u Vïnh,tܧc Hoàng quÆn công.Con gái Vïnh là Ng†c Huyên sinh vua Lê Thánh Tông.Con trai H»u ñåc,tܧc Tùng DÜÖng hÀu triŠu Lê.ñåc sinh DÅn tܧc Cäm Hoa hÀu triŠu Lê.DÅn sinh NguyÍn TriŠu Væn ,tܧc TriŠu Væn hÀu triŠu Lê.Væn sinh H»u DÆt,tÜ'c ChiêuVÛ hÀu,phò chúa NguyÍn th©i Sãi vÜÖng (1619). (11)

Hai tài liŒu trên gÀn giÓng nhau.Tài liŒu cûa Dã Lan rõ hÖn vì có vi‰t tên h† trong khi NguyÍn Thúc chÌ ghi ch» ÇÀu cûa tܧc hiŒu.Nh»ng Çi‹m khác nhau e do dÎch thuÆt bän hán væn có sai khác.

-NguyÍn ThÎ H¢ng ( Ng†c Huyên ? ) là con gái cûa NguyÍn ñÙc Trung,chÙ không phäi là cháu cûa NguyÍn ñÙc Trung,con NguyÍn H»u Vïnh.

-Thân mÅu cûa vua Lê Thánh tông là bà Ngô thÎ Ng†c Dao,tÙc Quang Thøc thái hÆu,còn

H¢ng hay Huyên con NguyÍn ñÙc Trung là m¶t cung phi cûa vua Lê Thánh tông.

Hai tài liŒu trên ÇŠu có nh»ng sai lÀm giÓng nhau :

1.Tܧc hiŒu cûa NguyÍn Trãi không phäi là NhÎ Khê hÀu.

2.Theo gia phä h† NguyÍn NhÎ Khê và ­c Trai tÆp,Anh Võ làm tri huyŒn,sau thængTham chính,sinh hai con trai là T° Giám, T° Kiên. T° Giám ( 12) LJ ti‰n sï,làm ThØa chánh sÙ An Bæng, Çi sÙ ch‰t gi»a biÈn, con thÙ cûa T° Giám là MÆu Tr¿c trúng thÙc,làm ñiÍn bå. MÆu Tr¿c sinh hai trai là Quang BÎ,làm tri phû,và Quang ChÃt ,LJ trúng thÙc, gia Çình ª tåi Ng†c sÖn,xóm La SÀm. (13).NhÜ vÆy, Anh Võ và các con không ÇÜ®c phong tܧc vÎ, và h† chÌ là nh1ng viên quan nhÕ các ÇÎa phÜÖng,không phäi là hoàng thân,quÓc thích, cÛng không phäi là dŒ nhÃt công thÀn Ç‹ ÇÜ®c ban

tܧc công.Ngay NguyÍn Trãi cÛng chÌ ÇÜ®c ban tܧc hÀu ( dܧi tܧc công) mà thôi.Và giæ phä này là gia phä chánh gÓc,không hŠ nói Anh Võ có con là NguyÍn ñÙc Trung.

3.Các tài liŒu trên ÇŠu cho ràng Anh Võ là ông n¶i hay ông cÓ cûa bà TrÜ©ng Låc thái hÆu.

NguyÍn Trãi mÃt næm nhâm tuÃt (1442), Anh Võ sinh næm quš h®i (1443).Vua Lê Thánh tông sinh næm nhâm tuÃt (1442),bà TrÜ©ng Låc thái hÆu sinh næm tân dÆu (1441) (14).

M¶t ngÜ©i sinh næm 1443 không th‹ nào là ông n¶i hay ông cÓ cûa ngÜ©i sinh næm 1441!

Tài liŒu trên hoàn toàn sai lÀm,chép lÅn gia phä h† NguyÍn Gia Miêu vào h† NguyÍn NhÎ Khê.Và ta có th‹ nói r¢ng NguyÍn Công DuÅn (Doãn ),NguyÍn ñÙc Trung,NguyÍn H»u Vïnh không có

liên hŒ huy‰t thÓng v§i NguyÍn Trãi, bªi vì h† không th‹ là con cháu cûa Anh Võ.

IV. Tài liŒu thÙ tÜ : VŠ H—NG QU².

1.Phan Huy Lê,NguyÍn Phan Quang ÇÜÖc B‰ NguyÍn Du cung cÃp tài liŒu cho ràng NguyÍn Phù tÙc Hòng Quÿ là ông t° tr¿cc ti‰p cûa các vua chúa Ç©i Nguyën.Ông vi‰t :

NguyÍn Phù tÙc NguyÍn Công DuÅn trÓn lên vùng Thái Nguyên nÜÖng nhà th° tù h† B‰ dân t¶c Tày.Sau khi NguyÍn Trãi ÇÜ®c minh oan,tình hình Çã yên °n,NguyÍn Công DuÅn và con cháu trª vŠ quê hÜÖng ª Gia Miêu ngoåi trang(TÓng SÖn,Thanh Hóa) nhÜng vÅn ti‰p tøc giÃu tông tích, coi nhÜ không có liên hŒ v§i Nguyën Trãi. (15)

2.Bùi Væn Nguyên khi nghiên cÙu vŠ NguyÍn Trãi,cÛng cæn cÙ vào tài liŒu cûa B‰ NguyÍn Du mà vi‰t :

NguyÍn Phù (tÙc Công DuÅn,bí danh Hòng Quÿ) chåy thoát lên Thái Nguyên,rÒi lên phía Cao B4ng,d¿a vào dòng B‰ Kh¡c ThiŒu, dân t¶c Tày,sau yên °n m§i trª vŠ Gia Miêu ngoåi trang TÓng SÖn , Thanh Hóa,nhÜng vÅn giÃu biŒt tung tích.Chính NguyÍn Công DuÅn sinh NguyÍn ñÙc Trung làm chÙc ñiŒn tiŠn chÌ huy sÙ th©i Lê Thánh tông,và con gái NguyÍn ñÙc Trung là NguyÍn ThÎ H¢ng,trª thành TrÜ©ng Låc hoàng hÆu. (16)

3.Bà NhÜ Hiên,hÆu duŒ cûa NguyÍn Trãi, khi nghiên cÙu LÍ Thành hÀu NguyÍn H»u Cänh, cÛng theo tài liŒu cûa B‰ NguyÍn Du và m¶t sÓ tài liŒu khác, trình bày phä hŒ giòng NguyÍn Trãi,và cho r¢ng HÒng Quÿ là ông t° cûa các vua chúa nhà NguyÍn:

NguyÍn B¥c

NguyÍn ñê

...............

...............

NguyÍn Nåp Hòa

NguyÍn Công LuÆt

NguyÍn Minh Du

NguyÍn ­ng Long

NguyÍn Trãi

NguyÍn Công DuÅn

Nguyën ñÙc Trung...(17)

Sau khi tìm hi‹u các tài liŒu khác, chúng tôi nhÆn thÃy :

1.NguyÍn Công DuÅn là m¶t nhân vÆt tên tu°i tØ th©i kháng Minh,con cûa Chiêu Quang hÀu NguyÍn SØ,cháu cûa Quän n¶i NguyÍn Chi‰m, chát cûa Quän tráng NguyÍn BiŒn, chút cûa Du cÀn vÜÖng NguyÍn Minh Du ª Gia Miêu,TÓng SÖn,Thanh Hóa (18).

Lê Quš ñôn Çã xem gia phä cûa gia Çình NguyÍn Công DuÅn. Ông vi‰t ;

Tôi ÇÜ®c coi quy‹n gia phä cûa ngu©i cháu xa Ç©i viên Chiêu huân công xuÃt trình.

Trong phä có chép viŒc vŠ næm ThuÆn Thiên thÙ hai (1429),cÃp ru¶ng l¶c cho viên chÌ huy khai quÓc công thÀn là NguyÍn Công DuÅn sau: ChuÄn lÃy trong xã huyŒn Tóng SÖn là ru¶ng cûa th‰ gia Ç©I

trܧc,nay tuyŒt, không ngÜ©i thØa k‰ và ru¶ng Çãt bÕ hoang, cho Công DuÅn làm cûæ riêng, c¶ng 470 mÅu. (19)

Theo Phan Khoang, Nguyën Công DuÅn Çã theo phò tá Lê L®i,lÆp ÇÜ®c nhiŠu chi‰n công,

ÇÜÖc phong B°ng thÀn vŒ tܧng quân,tܧc Gia ñình hÀu,t¥ngThái bäo Ho¢ng quÓc công.(20)

Chính Phan Huy Lê Çã ÇÜa ra m¶t chi‰u chÌ cûa Lê Thái t° ban cho Công DuÅn næn ThuÆn Thiên thÙ hai (1429) nhÜ sau :

NgÜÖi Çã hêt lòng h‰t sÙc theo TrÅm trong khi hoån nån.TØ ngày h¶i Lam SÖn mª nghiŒp l§n,ngÜÖi Çã ti‰n dâng 3.500 thåch lÜÖng.Khi quân ta thÃt tán,phäi lánh vào rØng,tåm gi» Linh SÖn,luÖng th¿c thiêu thÓn,ngÜÖi Çã ÇiŠu ÇÜ®c 5.300 thåch lÜÖng d‹ giúp cho quân æn.Khi giäi vây thoát nån,vÜ®t qua Ai Lao,ngÜÖi vÅn gi» v»ng khí ti‰t,không hŠ nao núng, lo liŒu lÜÖng th¿c chuy‹n ljn quân doænh Ç‹ quân sï không thi‰u lÜÖng æn.Khi quân ta ti‰n ljn ÇÎa phÜÖng NghŒ An,ngÜÖi låi ti‰n dâng 5.500 thåch lÜÖng,m¡m muÓi 300 (thùng),m†i m¥t ÇÀy Çû,tùy hoàn cänh mà lo liŒu,chåy vây.RÒi ljn trÆn XÜÖng Giang,Chi Lang nhÜ bang tan,ngói Ç°,các trÆn Ninh KiŠu,TÓt ñ¶ng nhÜ trúc chÈ,tro bay,viŒc cÃp lÜÖng ÇiŠu binh cÛng nh© s¿ cÓ g¡ng cûa ngÜÖi.(21)

N‰u NguyÍn Phù hay HÒng Quÿ Ç°i tên thành NguyÍn Công DuÅn thì cái tên này chÌ xuÃt hiŒn sau 1442, nhÜng NguyÍn Công DuÅn là m¶t ngÜ©i có tên tu°i trong th©i kháng Minh,dã ljn v§i nghïa quân Lam SÖn trong nh»ng ngày dÀu tiên,cùng m¶t lúc v§i NguyÍn Trãi. VÆy rõ ràng HÒng Quÿ và NguyÍn Công DuÅn là hai ngÜ©i khác nhau.

Nói tóm låi,tài liŒu loåi tÜ này hoàn toàn sai lÀm,có th‹ do con cháu NguyÍn Trãi giä måo, dùng lš lÎch h† NguyÍn Gia Miêu Ç‹ che thân phÆn mình. Chính Phan Huy Lê Çã vi‰t :

NguyÍn BiŒn là ngÜ©i Gia Miêu,thu¶c Ç©i thÙ 10 k‹ tØ NguyÍn B¥c trª xuÓng.Sau vø án LŒ Chi viên,con cháu NguyÍn Trãi Çã lÃy tên NguyÍn BiŒn mà thay th‰ tên ­ng Long ª trong gia phä.Trong h† cûa B‰ NguyÍn có di chúc truyŠn khÄu : Phäi Ç©i Ç©i th© cúng phø Çåo NguyÍn BiŒn Çã có công bäo vŒ hÆu duŒ t° ­ng Long. (22)

Bùi Væn Nguyên cÛng có š ki‰n tÜÖng t¿:

NguyÍn BiŒn không træi nÓi dõi,cho nên sau vø án LŒ chi viên,chi h† NguyÍn Trãi m§i lÃy tên Nguyën BiŒn thay cho NguyÍn ­ng Long,và NguyÍn Trãi Ç°i tên là NguyÍn Chi‰m,nói là con NguyÍn BiŒn.(23)

Bà NhÜ Hiên cÛng nêu lên m¶t Çoån phä,công nhÆn có s¿ sºa Ç°i lš lÎch:

VŠ gia phä phäi chép sai Çã Çành,nhiŠu nÖi còn dùng sáp ong bôi lên phä rÒi chôn dÃu theo mÒ mä cha ông...Cho nên vŠ sau phÀn Çông các phä hŒ nhiŠu chi phái vÅn Ç‹ nguyên sót sai sót chuy‹n Ç°i cÓt š cûa tiŠn nhân nhÜ th‰. (24)

TÃt cä nh»ng ÇiŠu trên cho ta bi‰t r¢ng nh»ng tài liŒu gia phä trên là giä måo, do con cháu NguyÍn Trãi (?) hay ai Çó Çã lÃy h† NguyÍn Gia miêu và h† NguyÍn Trãi k‰t thành m¶t. Và nh»ng ngÜ©i nghiên cÙu Çã không nhÆn ÇÜ®c chân giä khi k‰t luÆn NguyÍn Trãi là ông t° cûa các vua chúa nhà NguyÍn..

________

Chú thích:

1.TrÀn Ti‰n, ñˆNG KHOA LUC SÐU KH�O, ñåm Nguyên dÎch,b¶ QGDS,Sæigon,1968,tr.4.

2.Lê ñän,NAM HA TIÊP LUC, bän chép tay ch» Hán, vi phim VF 629,ThÜ viên KHXH,Saigon,(T°ng thÜ viŒn cÛ)

3.TrÀn væn Giap,TµM HIÊU KHO SÁCH HÁN NÔM I,Væn Hóa,Han¶i,1984,tr.145-146.

4..Phåm ñình H˜, NguyÍn Án, TANG THÐ÷NG NG"U LUC, ñåm Nguyên dÎch,B? GD,Saigon,1970,tr.233.

5.NguyÍn Khæc Kham, TUY"N TÂP TAI LIÊU VˆN HOC C„N THI�T II, III, roneo, ñHVK Saigon 1963,tr.47-48

6.D‚ S±, HÒ ñ¡c Ý dÎch,TTHL,Saigon 1968,tr.117-118.

7.NguyÍn Trãi,ÐC TRAI TÂP,q.hå Hoàng Khôi dÎch,QVK,Saigon 1972,tr.637-638.

8.Trúc Khê, NGUY•N TR‚I, Trúc Khê thÜ xã,Hà n¶i,1953,tr.139-140.

9.Ngô Sï Liên,TOAN THÐ IV, Cao Huy Giu dÎch,KHXH,Hanoi 1968,tr.6.

10.NguyÍn H»u Bài,TH÷ NÔM PHÐ÷C MÔN, Sæigon 1959,tr.26.

11.Dã Lan,Tông Tích NguyÍn Trãi,NGUY•N TR‚I,ViŒn KHXH tp.HochiMinh,1980,tr.119-120.

12.Khoa bính thìn Ç©i Hòng ñÙc (1496) có tên NguyÍn T° Khuê,ngÜ©i La xá,huyŒn Giáp SÖn Ç? tiên sï,phäi chæng là ông?(ñåi ViŒt LÎch triŠu ñæng khoa løc I, b¶ GD,Sæigon,1963,tr.103)

13.­C TRAI TÂP q.hå tr.638, F14B.

14. Bà TrÜ©ng Låc thái hÆu bÎ cháu là Uy Møc giêt næm Ãt sºu(1505),th† 65 tu°i. NhÜ vÆy,bà sinh næm tân dÆu 1441.( Ngô Sï Liên, Toæn ThÜ IV,KHXH,Hanôi,1968,tr.42 )

15.Phan Huy Lê,NguyÍn Phan Quang,MÃy vÃn ÇŠ vŠ dòng h†,gia Çình và cuôc ÇÖi NguyÍn Trãi.NGHIÊN C­U LICH S±,sÓ 3,tháng 5-6,1980,tr. 15.

16.Bùi Væn Nguyên,VˆN CHÐ÷NG NGUY•N TR‚I, ñH& THCN,Hànoi,1984,tr.338-392.

17.NhÜ Hiên,L• THANH H„U NGUY•N H"U C�NH,ñÒng Nai,1995,tr.32-43,314-315.

18.Phan Thúc Tr¿c, QU–C S± DI BIÊN,tÆp thÜ®ng,QVK,Saigon,1973,tr.52.

19.Lê Quš ñôn, KI�N VˆN TI"U LUC I,Trúc Viên dÎch,B¶ QGGD,Saigon,1962,tr.217.

20.Phan Khoang, VIÊT S± X­ ñANG TRONG (1558-1777),Khai Trí,Saigon,1969,tr.131.

21.Phan Huy Lê,op.cit,tr.21,chú 18.

22.Ibid,tr.16.

23.Bùi Væn Nguyên,op,cit,tr.71.

24.NhÜ Hiên,op.cit,tr.42.