N¡m Tro Tàn Cûa MË

San Jose Çêm hæm chín cuÓi næm Canh Thìn tr©i lành lånh giÓng nhÜ khí hâø Çêm Giao ThØa ñà Låt, m¶t mình trên cæn gác tr†, nhìn bÙc chân dung bà mË già uy nghi, kh¡c kh° nhÜng hiŠn tØ mÆp m© sau l§p khói trÀm hÜÖng, bên cånh bình tro hài cÓt, An miên man nghï ljn ngÜ©i, ljn cu¶c Ç©i bäy n°i ba chìm cuä ngÜ©i quä phø trÈ ViŒt Nam mà nh»ng n°i kh° Çau Çã g¡n liŠn v§i lÎch sº tang thÜÖng cuä dân t¶c suÓt hÖn nÜä th‰ k› qua . 

Lên sáu tu°i, sÓng tåi tÌnh Hà Tïnh An Çã møc kích nh»ng Çêm dài thao thÙc, gi†t lŒ ÇÀy vÖi cuä mË sau khi ÇÜ®c tin cha mình tº trÆn ª Lång sÖn tåi ÇÒn Kÿ LÜà sau m¶t trÆn Çánh ba ngày Çêm v§i quân xâm læng NhÆt B°n 1944, ít tháng sau khi quân NhÆt ÇÀu hàng ñÒng Minh vào Tháng Tám 1945. CÛng tåi Hà Tïnh An Çã møc kích nån Çói khûng khi‰p do s¿ bóc l¶t cÃu k‰t cuä th¿c dân Pháp và cuä phát xít NhÆt ª ñông DÜÖng. Làm sao An quên ÇÜ®c hình änh m°i bu°i sáng ti‰ng xe bò c†c cåch chª ÇÀy xác ch‰t Çi qua trܧc nhà An ljn khu nghiã ÇÎa, ti‰ng gÕ cºa cuä nh»ng bà mË chÌ còn da b†c xÜÖng Çang næn nï cho không con mình v§i hy v†ng chúng ÇÜ®c sÓng sót qua nån Çói, hai bên ÇÜ©ng nh»ng gÓc chuÓi, Çu Çû bÎ con ngÜ©i vì Çói Çã Çào tÆn gÓc làm th¿c phÄm qua ngày, nh»ng thân xác gÀy còm mà hình änh tÜÖng t¿ nhÜ nh»ng nån nhân bÎ Çói ª vùng SØng Phi Châu và Somalia trên màn änh truyŠn hình m§i Çây.

ñ‹ tránh nån Çói ª Hà Tïnh sáu mË con An di chuyÍn vŠ quê nhà Ç‹ có s¿ h° tr® cuä bà n¶i An, bæng qua ñèo Ngang

( Ng†n Çèo Çã Çi vào lÎch sº nh© mÃy câu thÖ cuä Bà HuyŒn Thanh Quan:

Bܧc t§i ñèo Ngang bóng x‰ tà,

CÕ cây chen Çá lá chen hoa,

Lom khom dܧi núi tiŠu vài chú,

Lác Çác bên sông ch® mÃy nhà,

Nh§ nܧc Çau lòng con quÓc quÓc...) 

ngæn cách gi»a hai tÌnh Hà Tïnh và Quäng Bình, vŠ sÓng tåi thôn Th† Linh, nay là Quäng SÖn, m¶t thôn nhÕ thu¶c huyŒn Quäng Tråch dܧi chân Dãy Nuí TrÜ©ng SÖn, trÒng bông, khoai, s¡n qua ngày.

Muà Thu Tháng Tám 1945, mË con An khæn gói lên ÇÜ©ng tän cÜ tåi Cánh ñÒng Trung cånh con Hói Gió (m¶t con låch nhÕ Ç° nܧc ra chi nhánh sông Linh Giang) cånh RØng TrÜ©ng SÖn, nÖi mà sÓt rét là m¶t Çåi hoå cho nh»ng ngÜ©i tän cÜ, thuÓc men không có chÌ nh© vào vÕ cây SÀu ñông và cây Kš Ninh, ÇÃt cày trên soÌ Çá, dân cÜ thÜa th§t < khÌ ho cò gáy > mà ngÜ©i ÇÎa phÜÖng có câu hò: 

Ai lên Cao Måi gªi thuÓc uí* lên cho

ˆn cÖm v§i trái Tro, noí chuyŒn trò v§i khÌ Ç¶t!

(* uí: th° ngº có nghiã là sÓt rét) . 

TØ trên núi cao nÖi tän cÜ nhìn cänh nhà mình bÎ Tây bÓ ráp ÇÓt cháy ª dܧi chân núi, c¶t khói Çen bÓc cao, mË An xi‰t bao Çau lòng!.

Lúc hÒi cÜ, vÜ©n trÓng nhà tan, ViŒt Minh phát Çông chi‰n dÎch ÇÃu tÓ cäi cách ru¶ng ÇÃt, gia Çình An vì có dæm mÄu ru¶ng , có ông ngoåi là cø ThÜ®ng Lš Hoà NguyÍn Duy Phiên Ç° ñình Nguyên, ông n¶i là cø Tham Th† Linh ñinh Xuân Tråc Ç° Cº Nhân Ç©i vua Thành Thái, có bác ru¶t là ñinh Xuân Quäng c¿u T°ng Trܪng th©i Bäo ñåi nên bÎ quy là gia Çình phong ki‰n, Çiå chû và bÎ ÇÃu tÓ dã man, m¥c dÀu bà n¶i An trܧc Çó Çã hi‰n cä tài sän k‹ cä b¶ tam s¿ th© ông bà trong TuÀn L‹ Vàng và có hai con theo Kháng Chi‰n . Trܧc tòa án nhân dân bà n¶i và mË An không chiø qùy và nhÆn t¶i bÎ gán ép nên bÎ cách ly trong nhà bÕ Çói hàng tháng, chÌ tÒn taÎ nh© lá khoai tr¶n b¶t trÃu qua ngày!. 

Qua cu¶c ÇÃu tÓ, bà n¶i vÅn ª laÎ quê nhà vì còn kËt các chú, gia Çình An trÓn vŠ thành. Trên ÇÜ©ng tåm dung tåi ThÎ Xã ñÒng H§i thu¶c tÌnh Quäng Bình thì m¶t ÇÙa em gái bÎ sÓt rét ác tính qua Ç©i, m¶t em bÎ ÇÆu mùa thÆp tº nhÃt sinh. ñ‰n Hu‰ mË An täo tÀn buôn bán kh° c¿c cho các chÎ em An æn h†c thành tài, nên ngÜ©i hºu døng.

Ba mÜÖi Tháng TÜ 1975 nܧc mÃt, nhà tan, con cái ÇÙa thì vÜ®t biên, ÇÙa ª tù, ÇÙa sÓng vÆt v© cæng th£ng, th¿c phÄm chính là bo bo, các cháu xác xÖ, tÜÖng lai u tÓi, viÍn tÜ®ng vào ñåi H†c và ti‰n thân cuä các cháu rÃt xa v©i vì nån lš lÎch. ñ¡ng cay v§i kinh nghiŒm sÓng v§i C†ng Sän cuä nh»ng næm ÇÀu kháng chi‰n MË An Çã dÓc toàn l¿c gom các cháu låi, kiên trì tåo ÇiŠu kiŒn cho chúng tØng c¥p vÜ®t biên tìm ÇÜ©ng sÓng, m¶t cu¶c sÓng Çáng ki‰p con ngÜ©i, có cháu ljn Ç¿Öc Úc, MÏ, có cháu bÎ b¡t låi dæm ba lÀn, có cháu bÎ häi t¥c gª máy tàu giºa bi‹n khÖi, có cháu bÎ mÃt tích trong lòng bi‹n cä Thái Bình DÜÖng. 

MË An già rÒi không muÓn bÕ xÙ sª, mÒ mä ông cha Ç‹ ra Çi trong ChÜÖng Trình Ra ñi Có TrÆt T¿. An cÛng bi‰t không th‹ bÙng m¶t cây c° thø miŠn nhiŒt ǧi Çem trÒng ª xÙ lånh quê ngÜ©i ÇÀy giá bæng, phong tøc, ngôn ngº bÃt ÇÒng mà mË An có hånh phúc tron vËn. Bà không Çi thì An là ÇÜá con trai Ƕc nhÃt cuä bà cÛng sÈ ª låi Ç‹ chæm sóc mË già Çã ngoài 80 mà suÓt cä cu¶c Ç©i, qua ba cu¶c chi‰n tranh, Çã hy sinh cho con cháu. M¶t hôm mË An bäo An: < con không Çi thì lÃy ai sæn sóc dåy d° các ÇÙa cháu n¶i vÎ thành niên mÒ côi mË ª ÇÃt ngÜ©i cuä mË ? > và cuÓi cùng bà Çã hy sinh quy‰t ÇÎnh ra Çi Ç‹ Çoàn tø v§i con cháu, sÓng hånh phúc bên Çàn con cháu n¶i ngoåi ngoan hiŠn tåi Maryland Hoa Kÿ ÇÜ®c bÓn næm thì mË An qua Ç©i, hܪng dÜÖng 84 tu°i. Và mË Öi : 

Con cÛng thÃy tÆn Çáy lòng cuä mË

Qua nh»ng Çêm thao thÙc suÓt canh dài

Ho¥c m¶t mình Çæm chiêu qua khung cºa

Nhìn tuy‰t rÖi mà chånh nh§ quê nhà. 

N°i u hoài cuä mË An ÇÜ®c diÍn tä qua bÓn câu thÖ cuä Bà HuyŒn Thanh Quan khi nhìn tr©i nܧc bao la tØ ñèo Ngang bu°i chiŠu tà: 

... Nh§ nܧc Çau lòng con quÓc quÓc

ThÜÖng nhà mÕi miŒng cái gia gia

DØng chân ÇÙng låi tr©i non nܧc

M¶t mänh tình riêng ta v§i ta. 

N¡m tro tàn cuä MË m¶t phÀn An giº Ç‹ phøng th©, hÜÖng khói, m¶t phÀn chÎ em An Çem räi xuÓng sÜ©n núi dܧi nh»ng tàn cây c° thø Redwoods hùng vï cånh Chuà Kim SÖn ª San Jose, California v§i ܧc nguyŒn buÎ tro tàn theo gió qua tr©i Thái Bình DÜÖng ljn b© Bi‹n ñông, trôi dåt ljn làng Lš Hoà, quê hÜÖng cát tr¡ng m¥n mà, qua ñÒi ñá Nhäy ljn Phà Sông Gianh, nÖi quê ngoåi An. Còn m¶t phÀn tro tàn chÎ An thÌnh vŠ ViŒt Nam Ç‹ mË An an nghï tåi quê chÒng bên cånh am th© vong linh cha An vÎ nܧc vong thân trong læng mi‰u H† ñinh tåi xã Quäng SÖn trong s¿ qúy m‰n cuä h† hàng quy‰n thu¶c bên chÒng. 

Hôm nay trܧc bàn th© MË m‰n yêu, hæm chín T‰t Çón ông bà, th¡p nén nhang trÀm An thÀm khÃn < chúng con kính dâng MË hiŠn bài thÖ MË Tôi Ç‹ tÕ lòng tôn kính ti‰c thÜÖng cuä chúng con >: 

 

M TÔI  

MË tôi quê ª Quäng Bình,

HuyŒn là BÓ Tråch, làng xinh Lš Hoà,

Quê hÜÖng cát tr¡ng m¥n mà,

Qua ñÒi ñá Nhäy ljn Phà Sông Gianh. 

MË tôi con cø ThÜ®ng ñình,

Tam TrÜ©ng ÇÀu s°, m¶t mình khôi nguyên,

NguyÍn Duy khoa bäng lÜu truyŠn,

Bäng xanh bia Çá còn truyŠn hÆu sinh. 

Cha tôi tº trÆn Lång SÖn,

ñÒng Minh chÓng NhÆt giº b© nܧc non,

MË tôi quä phø lòng son,

Hai mÜÖi læm tu°i næm con th© chÒng. 

TrÒng khoai, m¡m muÓi gánh gÒng,

Quän chi n¡ng Hå, Çêm ñông mÜa dÀm,

ñÖn côi thân gái phong trÀn,

Gian nan kh° sª täo tÀn nuôi con. 

MË tôi lo s® phÆp phÒng,

Ngày lo Tây bÓ, tÓi HÒ tÎch thu,

Làm sao phân biŒt bån thù ?

Làm dân xôi ÇÆu mÎt mù tÜÖng lai ! 

Mùa Thu Tháng Tám næm xÜa,

MË con khæn gói lên ÇÜ©ng tän cÜ,

ñÒng Trung, Hói Gió cånh rØng,

LŠu tranh m¶t mái dܧi lùm cây xanh. 

RÄy b¡p nÜÖng s¡n qua ngày,

–c bÜu, rau húng, khoai v¢m thay cÖm,

MË hiŠn sÓt rét tØng cÖn,

Chi‰u Ç¡p m¶t mänh còn hÖn n¢m trÀn. 

Non xanh nhìn xuÓng nhà mình,

Khói Çen lan toä thành hình nÃm cao,

MË tôi ÇÄm lŒ thì thào,

Nhà Tây ÇÓt såch chÓn nào dung thân ! 

HÒi cÜ vÜ©n trÓng nhà tan,

BÎ quy Çiå chû thu¶c phÀn ÇÃu tranh,

Lû yêu ÇÃu tÓ tàn canh!

MË tôi quy‰t giº thanh danh n‰p nhà. 

ñêm khuya giá buÓt lånh lùng,

NgÒi bên b‰p lÜä bÆp bùng thª than,

Bao gi© cho h‰t can qua ?

Cho con mË hܪng nh»ng ngày Ãm no, 

LÀm rÀm khÃn khÜá nhÕ to,

ThÀn Hoàng linh mi‰u cÀu cho an lành,

MË con khæn gói vŠ thành,

CÀu mong con trÈ h†c hành ljn nÖi. 

Tråm ÇÀu ñÒng H§i dØng chân,

Em Loan sÓt rét tØ trÀn tháng nay,

Em H.. tr° ÇÆu liŠn tay,

MË tôi mê säng, Çêm ngày không nguôi. 

Hu‰ ñô là chÓn thÎ thành,

MË tôi buôn bán täo tÀn nuôi con,

Chúng tôi thÜÖng mË lòng son,

Quy‰t tâm ÇŠn Çáp ܧc mong mË hiŠn. 

Bäy læm vÆn nܧc ngä nghiêng,

Gia Çình ly tán, Çäo Çiên phÆn nhà!

Con mË ÇÙa tù, ÇÙa nhäy,

Xác xÖ Çàn cháu xa cha khÓn cùng. 

NhÜ con gà mË låc Çàn,

Xù lông xoè cánh, gom Çàn cháu thÖ,

Tìm cách xoay ngÜ®c th‰ c©,

B¢ng cách cho cháu tìm b© vÜ®t biên. 

TØ nay mË h‰t Üu phiŠn,

Bên Çàn con cháu ngoan hiŠn Çoàn viên,

An bình giÃc ngû triŠn miên,

Câu kinh ti‰ng mÕ vui duyên cÜä ThiŠn. 

Quäng ThuÆn

Thung LÛng Hoa Vàng

ñón Xuân Tân Tœ 2001